aşkı bu linkten https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpsyg.2020.00862/full ulaşabileceğiniz kapsamlı bir makaleden yola çıkarak çekim, bağlanma, güven ve saygı temeline oturtan dörtlü modele göre inceleyeceğiz.


ilk yayım yeri:

https://www.iqsozluk.com/entry/519/


çekim ile başlayalım. çekim hem fiziksel hem de kişilikle ilgili olabilir(1,2). araştırmalar çekimin aşkın olmazsa olmaz elementi olduğunda hemfikirdirler.(3,4,5,6,7). elbette bu durum kimsenin bilmediği bir şey değil ancak ilişkilerin fiili olarak başlatabilmesi için genellikle cinsel çekimin gerekmesi esas ağırlığın nereye verildiği ile ilgili ufak bir ipucu veriyor(8).


davranışsalcı veri aşkın ve cinselliğin beyindeki aynı ödüllendirme patikasını çalıştırdığını söylüyor. özellikle seks, aşkla ilgili tüm hormonların(arginine, oksitosin, dopamin) fazlaca salgılanmasına ve çiftlerin birbirlerine bağlanmalarına yardımcı oluyor(9). ancak kişisel özelliklerin değeri de kesinlikle küçümsenmemeli. özellikle cömertlik, naziklik, sıcaklık, espritüellik, yardımseverlik ve yeni fikirlere açıklık bir insana karşı çekim hissetmek için yeterli görünüyor(10). en çok aranan nitelikler ise nezaket, düşüncelilik, heyecan uyandırmak ve zeka olarak öne çıkıyor.(11)


yakışıklı-güzel ve zengin arkadaşlar için ise kötü haber, eğer karşınızdakine hissettiğiniz çekimin cinsel ya da finansal tarafı karakter tarafına ağır basıyorsa yaşlanır ya da finansal olarak durumunuz kötüleşirse aşkınızı da kaybediyorsunuz.(1,12)


yani, baktığın ve gözlemlediğin şey hoşuna giderse romantik bir ilişkinin ilk sacayağı kurulmuş oluyor: kız hem güzel hem iyi kalpli.


bağlanma ile ikinci sacayağımıza geçelim. bağlanma aşk için çekim kadar önemli bir faktör ve en önemli bileşeni arkadaşlık(13). kendine aşık diyenlerin çoğunluğu aynı zamanda partnerlerini en yakın arkadaşları olarak görüyorlar(14). değerlerin, hedeflerin, inancın, etnisitenin, kariyerin, kültürün, sosyo-ekonomik durumun benzerliği ilişki içindeki arkadaşlığı artıran bir faktör(15). dolayısıyla aşkı da güçlendiriyor. yani galiba atalarımız haklı, davul bile dengi dengine.


bu süreçte öne çıkan faktörlerden biri de iletişim. birlikte ne kadar doğrudan ve sık zaman geçirilirse insanların birbirini o kadar tanıdığı ve güvendiği biliniyor. sık sık yakınlaşmak ise sanılanın aksine arkadaşlığı zayıflatan değil güçlendiren bir şey(9,16). hoşçakalın tüm muhafazakar kızlar, aşkı yanlış biliyormuşsunuz.


bir diğer önemli nokta uzun süreli ilişkinin cinsel çekimi azalttığı. özellikle eğer ilişkide hiç yeni bir şey olmuyorsa cinsel çekimin ve arkadaşlığın da zayıfladığı ortaya çıkıyor(17). yani, ona küçük sürprizler yapmayı unutmayın ;)


keyifli sonuçlardan bir tanesi kıskançlık ve ayrılık kaygısı aşk ilişkisinin anahtar etmenlerden(18). birbirine güçlü şekilde bağlanmış çiftlerde ilişkiyi korumak için gösterilen tüm çabayı ifade ediyor aslında.


bilim konuşuyor sıkı durun:

1- aşkla kaygı arasında ciddi bir bağlantı var (19)

2- aşkla kıskançlık arasında daha da ciddi bir bağlantı var.(20,21,22,23).


yani hoşçakalın modern kızlar, aşkı bilmiyormuşsunuz. ilişkiniz varken başkalarıyla flörtleşmek özgürlük değil karşındakine sadakatsizliğin ilanı imiş. giovanni pappini haklı yani "seven insan sevdiğinin donunu bile kıskanır". tabi bunaltmak başka bir seviye, ama bilin ki kıskanılmıyorsanız ya sevilmiyorsunuz ya da uzun vadeli sevilmiyorsunuz.


peki bağlantı nasıl zayıflar? mesafeyle, iletişim eksiklikleriyle, kötü cinsel deneyimlerle, hayattaki beklenti farklılıklarıyla, sıkıcılık ve aşırı öngörülebilirlikle.


yani, kız güzel ve iyi kalpli. üstüne sadık, muhabbeti sarıyor ve ilişkiyi güçlendirmek için elinden geleni yapıyor.


gelelim üçüncü ayağımıza, yani güvene. aşkta güveni; ihtiyacımız olduğu zaman orada olacak olan insan olarak anlayabiliriz. işten geldiniz ağlamaklısınız ve eğer partnerinizin sizi dinlemeyeceğini dinlerse dahi anlamayacağını düşünüyorsanız 4 temelden birinden mahrumsunuz demektir.


aşkın beyindeki spesifik bölgeleri harekete geçirdiği ve böylelikle yargılama ve korkuyu azalttığı billiniyor(9). araştırmalar güvenin yakınlaşmayı artırdığını, tek eşliliği güçlendirdiğini ve tarafların birbirine daha açık olmasını sağladığını gösteriyor(24).


güven zamanla gelişiyor ve güçlenmesi ancak tarafların partnerlerinin bencil olmadıklarını somut olarak deneyim etmeleriyle gerçekleşiyor(25). bencil olmayan arkadaşlara iyi haber: güven tutkuyu da artırıyor(26). ayrıca birbirlerinin yardımına bir karşılık beklemeden koşan partnerler arasında güvende olma duygusu yerleşiyor ve aşkı güçlendiriyor(27).alınacak büyük bilimsel ders:güven biterse aşk biter.(28,29,30)


yani, kız güzel ve iyi kalpli. üstüne sadık, muhabbeti sarıyor ve ilişkiyi güçlendirmek için elinden geleni yapıyor. yetmiyor zor günümde yanımda oluyor.


gelelim son ayağa, yani saygıya.

bilimsel araştırmalar saygının hem aşk hem arkadaşlık için elzem olduğunu belirtiyor(31,32).stabil bir evlilik ilişkisinin temeli olarak karşılıklı muhabbet ve hayranlık gösteriliyor(33). saygı ise partnerlerinin birbirinden en çok bekledikleri şey olarak sivriliyor(34). aynı şekilde saygı ilişkideki tutkuyu, fedakarlığı, kendini açmayı ve ilişkiden alınan toplam tatmini yükseltiyor(35). ayrıca saygısızlığın diğer iki temel sacayağı olan etkilenme ve bağlanmayı da baltaladığı görülüyor(36). saygısızlık başlığı altında değerlendirilecek küçümseme, yargılama, savunmacılık ve duvar örme ilişkiyi bitirmek için yola çıkan mahşerin 4 atlısına benzetiliyor.


yani, "kız güzel ve iyi kalpli. üstüne sadık, muhabbeti sarıyor ve ilişkiyi güçlendirmek için elinden geleni yapıyor. yetmiyor zor günümde yanımda oluyor. üstüne de saygılı ve sınırlarıma saygı gösteriyor." dedirten her kadınla yarın evlenmeye hazırım :)



kaynakça:

1- braxton-davis, p. (2010). the social psychology of love and attraction. mcnair sch. j. 14, 5–12.

2- karandashev, v., and fata, b. (2014). change in physical attraction in early romantic relationships. ınterpers. ınt. j. pers. relatsh. 8, 257–267. doi: 10.5964/ ijpr.v8i2.167

3- brislin, r. w., and lewis, s. a. (1968). dating and physical attractiveness: replication. psychol. rep. 22, 976–976. doi: 10.2466/pr0.1968.22.3.976

4-regan, p. c., and berscheid, e. (1999). lust: what we know about human sexual desire. thousand oaks, ca: sage publications, ınc. doi: 10.4135/ 9781452233727

5- luo, s., and zhang, g. (2009). what leads to romantic attraction: similarity. reciprocity, security, or beauty? evidence from a speed- dating study. j. personal. 77, 933–964. doi: 10.1111/j.1467-6494.2009.00 570.x

6-ha, h.-y., and perks, h. (2005). effects of consumer perceptions of brand experience on the web: brand familiarity, satisfaction and brand trust. j. consum. behav. 4, 438–452. doi: 10.1002/cb.29

7- guéguen, n., and lamy, l. (2012). men's social status and attractiveness. swiss j. psychol. 71, 157–160. doi: 10.1024/1421-0185/a000083

8- gillath, o., mikulincer, m., birnbaum, g. e., and shaver, p. r. (2008). when sex primes love: subliminal sexual priming motivates relationship goal pursuit. pers. soc. psychol. bull. 34, 1057–1069. doi: 10.1177/014616720831 8141

9-seshadri, k. g. (2016). the neuroendocrinology of love. ındian j. endocrinol. metab. 20, 558–563. doi: 10.4103/2230-8210.183479

10-giles, j. (2015). sexual attraction: the psychology of allure. praeger 351, 23–25.

11-buss, d. m., and barnes, m. (1986). preferences in human mate selection. j. pers. soc. psychol. 50, 559–570. doi: 10.1037/0022-3514.50.3.559

12-papp, l. m., cummings, e. m., and goeke-morey, m. c. (2009). for richer, for poorer: money as a topic of marital conflict in the home. fam. relat. 58, 91–103. doi: 10.1111/j.1741-3729.2008.00537.x

13-meyers, s. a., and berscheid, e. (1997). the language of love: the difference a preposition makes. pers. soc. psychol. bull. 23, 347–362. doi: 10.1177/ 0146167297234002

14- hendrick, s. s., and hendrick, c. (1993). lovers as friends. j. soc. pers. relat. 10, 459–466. doi: 10.1177/0265407593103011

15-berscheid, e. a., and reis, h. t. (1998). "attraction and close relationships," in the handbook of social psychology, 4th edn, vol. 2, eds d. t. gilbert, s. t. fiske, and g. lindzey (boston, ma: mcgraw-hill), 193–281.

16-laurenceau, j.-p., feldman barrett, l., and pietromonaco, p. r. (1998). ıntimacy as an interpersonal process& quot; the importance of self-disclosure, partner disclosure, and perceived partner responsiveness in interpersonal exchanges. j. pers. soc. psychol. 74, 1238–1251.

17- sternberg, r. j. (1986). a triangular theory of love. psychol. rev. 93, 119–135. doi: 10.1037/0033-295x.93.2.119

18- fisher, h. e., aron, a., mashek, d., li, h., and brown, l. l. (2002b). defining the brain systems of lust, romantic attraction, and attachment. arch. sex. behav. 31, 413–419.

19-hatfield, e., brinton, c., and cornelius, j. (1989). passionate love and anxiety in young adolescents. motiv. emot. 13, 271–289. doi: 10.1007/bf0099 5539

20-mathes, e. w., and severa, n. (1981). jealousy, romantic love, and liking: theoretical considerations and preliminary scale development. psychol. rep. 49, 23–31. doi: 10.2466/pr0.1981.49.1.23

21-aune, k. s., and comstock, j. (1991). experience and expression of jealousy: comparison between friends and romantics. psychol. rep. 69, 315–319. doi: 10.2466/pr0.1991.69.1.315

22-attridge, m. (2013). jealousy and relationship closeness. sage open 3:215824401347605. doi: 10.1177/2158244013476054

23- gomillion, s., gabriel, s., and murray, s. l. (2014). a friend of yours is no friend of mine. soc. psychol. pers. sci. 5, 636–643. doi: 10.1177/194855061452 4447

24-bauman, l. j., and berman, r. (2005). adolescent relationships and condom use: trust, love and commitment. aıds behav. 9, 211–222. doi: 10.1007/s10461-005- 3902-2

25-wieselquist, j., rusbult, c. e., foster, c. a., and agnew, c. r. (1999). commitment, pro-relationship behavior, and trust in close relationships. j. pers. soc. psychol. 77, 942–966. doi: 10.1037/0022-3514.77.5.942

26-salazar, l. r. (2015). exploring the relationship between compassion, closeness, trust, and social support in same-sex friendships. j. happiness well being 3, 15–29.

27-berscheid, e. (2010). love in the fourth dimension. annu. rev. psychol. 61, 1–25. doi: 10.1146/annurev.psych.093008.100318

28-lafollette, h., and graham, g. (1986). honesty and intimacy. j. soc. pers. relat. 3, 3–18. doi: 10.1177/0265407586031001

29-towner, s. l., dolcini, m. m., and harper, g. w. (2015). romantic relationship dynamics of urban african american adolescents: patterns of monogamy, commitment, and trust. youth soc. 47, 343–373. doi: 10.1177/ 0044118x12462591

30-laurenceau, j.-p., feldman barrett, l., and pietromonaco, p. r. (1998). ıntimacy as an interpersonal process& quot; the importance of self-disclosure, partner disclosure, and perceived partner responsiveness in interpersonal exchanges. j. pers. soc. psychol. 74, 1238–1251.

31-gaines, s. o. (1994). exchange of respect-denying behaviors among male- female friendships. j. soc. pers. relat. 11, 5–24. doi: 10.1177/026540759411 1001

32-gaines, s. o. (1996). ımpact of interpersonal traits and gender-role compliance on interpersonal resource exchange among dating and engaged/married couples.

33-gottman, j. m. (1999). the marriage clinic: a scientifically-based marital therapy. new york, ny: w.w. norton.

34-gottman, j. (1994). what predicts divorce?: the relationship between marital processes and marital outcomes. hillsdale, nj: lawrence erlbaum associates.

35-frei, j. r., and shaver, p. r. (2002). respect in close relationships: prototype definition, self-report assessment, and initial correlates. pers. relat. 9, 121–139. doi: 10.1111/1475-6811.00008

36-hendrick, c., hendrick, s. s., and zacchilli, t. l. (2011). respect and love in romantic relationships. actas ınvestig. psicol. 1, 316–329.