Yaşam Yolu - Bir Eğitim Destanı


Anton Semyonovich Makarenko; eğitimci, sosyal hizmet görevlisi, yazar. Eğitim teorileri, ıslah eğitimi ve pedagoji üzerine çalışmalarda bulunmuştur. 13 Ocak 1888 Ukrayna/Bilopillia doğumlu. 1 Nisan 1939 yılında henüz 51 yaşındayken Golitsyno’da öldü. Okuduğu okulların ve aldığı bir yıllık eğitim dersinin ardından on yedi yaşındayken öğretmenliğe başladı. Bir yandan da eğitim üzerine kendini geliştirmeye devam ediyordu.


Yaşam Yolu adlı eserinde bize Gorki Topluluğu’nu anlatıyor. Kitap, Türkçede iki kitap olsa da aslında üç kitaplık bir eser. Türkçede basılırken ikinci ve üçüncü kitaplar birleştirilerek basılmış. Kitabın özgün adı "Bir Eğitim Destanı", İngilizce çevirisinde "The Road of Life", Fransızca çevirisinde "Poeme Pedagogique" isimleri verilmiş. Yapıt, ne yazık ki dilimize kendi dilinden değil İngilizce çevirisinden çevrilmiş. Bu yüzden bizde de kitabın adı "Yaşam Yolu" olarak basılmış. Oysa ikinci kitabın sonunda, sayfa 468’de, Anton S. Makarenko’nun yazdığı son cümle kitabın adı ve içeriğini tanıtmaya yeterli. "Belki de yakında, insanlar ‘eğitim destanları’ yazmayı bırakacak ve Gerçekçi Eğitim Yöntemleri adında yalın, ders kitabı gibi bir şey kaleme alacaklar."


Makarenko, 1920’de Poltava Genç Suçlular Kolonisi’nin başına gönderildi. Bu koloni, suç işlemiş çocukların eğitimi için açılmıştı. Suça bulaşmış çocuklarla birlikte evsiz çocuklar, kimsesiz çocuklar ve sokak çocukları da bu topluluğa kabul edildiler. 1921 yılında topluluk adını "Gorki Topluluğu" olarak değiştiriyor. Bu ismin verilmesini isteyen ise topluluktaki çocuklar. Toplulukta akşamları onlara okunan kitaplardan en çok ilgilerini çeken kitaplar Gorki’nin. "Çocukluğum" adlı kitap okunurken hayranlıkla dinleyen çocuklar, bu kitapta Gorki’nin kendi hayat hikâyesini anlattığına inanamıyorlar. Kendi hayat hikâyelerine çok benziyordur Gorki’nin çocukluğu. Çocuklar kendilerini "Gorki Topluluğu", "Gorkililer" olarak anmaya başlıyorlar. Bu isim, Makarenko’nun da çabasıyla resmî isimleri oluyor. 



''Eğitimin veriliş şekli ve yoğunluğu, eğitbilim kuramında hep yokumsanmıştır ama aslında bu nitelikler, toplu eğitimde, çok önemlidir. Eğitimin veriliş şekli çok hassas, uçabilir bir madde gibidir. Sürekli bakım ister; her gün ilgi, dikkat ister; bir çiçek yatağı gibi elin üstünde olmasını ister. Eğitim yöntemi, hızla oluşturulan bir şey değildir çünkü yalnızca arı bilinçle önceden kazanılmış ilke ve alışkanlıklarla değil, eski kuşakların deneyimlerine gösterilen bilinçli saygıyla geliştirilir, kendisi de belli bir deneyim süreci yaşamış bir topluluğun büyük yetkisiyle gelenekler birikmedikçe bir eğitim biçemi oluşturulamaz. Birçok çocuk kurumunun başarısızlığı, ne biçim ne de alışkanlık ya da gelenek geliştirememiş olmalarından -ya da bu işi yapmaya başlamaları halinde- sürekli değişegelen eğitim denetçilerinin bu gelenekleri elbet 'takdire şayan kaygılar'la dizgeli olarak hiçe saymalarından kaynaklanmıştır. İşte toplumsal eğitim adlı 'çocuk'un ister yüz yıllık, ister bir yıllık olsun hiçbir geleneğe sahip olmaksızın yaşamasının nedeni budur.''

Yaşam Yolu (İkinci Kitap), sayfa 372 - 373



Kitabı okudukça topluluktaki herkesin zor şartlarla mücadele ettiğini fark edeceksiniz. Makarenko, öğretmenler, görevliler eşliğinde topluluğa getirilen, suç işleyen çocuklar; topluluk üyesi olmasına rağmen suç işlemeyi hâlâ bırakmayan çocuklar; hepsi bir yaşam mücadelesinde. Açlıkla, yoklukla, kimsesizlikle edilen bir mücadele… Bu mücadeledeki en büyük güçleri ise "eğitim".


Kitaptan bir sınıf öğretmeni adayı olarak çeşitli notlar aldım. Makarenko, hiçbir suçlu çocuğun geçmişinin hatırlatılmasına izin vermiyor. Çocuk, yeni bir suç işlese bile eski suçları asla hatırlatılmıyor. Olumlu çevre (akran) baskısı olarak anlatabileceğimiz bir yöntemi de kullanıyor. Bu sayede topluluğa yeni katılan çocuklar, kendilerine benzer bir geçmişe sahip çocukların davranışlarındaki değişimin farkına varınca, kendilerinin davranışlarını değiştiriyorlar. Her kişiye özen göstermek, yalnız olmadığını hissettirmek, ne olursa olsun ona saygı duyup onurunu korumak topluluğun özelliklerinden. 


Bu iki ciltlik yapıtı okumanız, okutmanız dileğimle...



Yazar: Abdullah Furkan Doğan