Felsefe yolda olmaktır, değil mi? Ya da "Felsefe orman yoluna sapmaktır! Çünkü nereye varacağımızı bilmeden, nelere denk geleceğimizi bilmeden ilerleriz." Hangisi doğru? İkisini de doğru kabul edebiliriz, çünkü "Felsefe yolda olmaktır", "Felsefe orman yoluna sapmaktır"ı içine alan bir tanım. Fakat tanım konusunda en isabetli karar için "en küçük kümeyi" bulmamız lazım. Yani, A kümesi B kümesini içine alıyorsa ve felsefenin tanımı B kümesinin dışına taşıyorsa, B kümesi daha isabetli bir tanım olur.

Belki de felsefe sadece entelektüel bir oyundur. Ya da bize bilinmeyeni, bilinemeyecek olanı veya çok uzun uğraşlar sonucu bilimsel anlamda elde edilebilecek olanı kısa yoldan gösteren yegane şeydir. Örneğin, "Madde enerjidir" diyen Antik Yunanlılar, bunun nasıl mümkün olabileceğini bilmiyordu. Maddenin enerji olduğunu söylemenin ne anlama geldiğini bilmiyorlardı. Filozoflar da bu minvalde bilimin ötesinde tahminlerde bulunabilir.

Modern filozoflara felsefenin tanımı sorulduğu zaman¹ bazı tanımlar yapabiliyorlar. Bazıları bu soruyla karşı karşıya kaldıkları için sadece gülüyorlar. Bazılarıysa "Daha önce hiç düşünmemiştim" gibi cevaplar veriyorlar. Felsefeye tanım bulmak göreceli bir iştir. Yoldan geçen birine sorduğumuz zaman "Felsefe yapma deriz ya, hani boş yapma"; liseden yeni mezun olmuş bir gence sorduğumuz zaman "He geçen sene dersini gördük, çok sıkıcıydı" cevabını alabiliriz ve bunların hepsi doğrudur. Fakat bunlardan öte felsefenin tanımı yapılamaz, sadece en küçük kümeye yaklaşabiliriz. Çünkü felsefe o denli büyüleyicidir ki, felsefenin parçaları en büyük kümeden tutun en küçük kümeye kadar dağılmıştır.

Benim için felsefenin tanımı budur.


Sizin kendinize has tanımlarsınız varsa duymaktan büyük mutluluk duyarım.


1: Felsefe Muhabbetleri, Nigel Warburton ve David Edmonds


Görsel: Atina Okulu, Rafaello Sanzio, 1511, Vatikan Müzesi