Allom, 13 Şubat 1804 yılında Londra’da dünyaya gelmiştir (Eyice, 1989: 505). Allom, henüz 15 yaşındayken mimar Francis Goodwin’in ofisinde çıraklık yaparak mimarlık eğitimine başlamıştır. Akademik eğitimine başladığı yıllarda geçimini sağlamak için Fisher&Son yayınevinin teklifini kabul etmiştir. Allom’a asıl ününü bu yayınevi için yaptığı çizimlerin basıldığı gravürlü seyahatnameler kazandırmıştır. 1865 yılından sanatçının vefatına (1872) kadar geçen süreç sanatsal açıdan oldukça verimsiz geçmiştir. 1868 yılında Bames’taki Holy Trinity Church dışında mimari eser üretememiştir. Resim yapmaya devam etse de sadece bir eseri Royal Academy’de sergilenmiştir. Sanatçı Barnes’ta ölmüştür. Mimarlık eğitimine akademik anlamda Royal Academy’de devam eden sanatçı, diğer yayınevlerinden gelen teklifleri de değerlendirmiştir. (Yenilir, 2017: 154).

Allom Fisher&Son&Co için yaptığı çizimlerle bilinse de ona döneminde ve günümüzde ün kazandıran Osmanlı gravürleri olmuştur. Thomas Allom seyahatnamede kullanılacak gravürler için çalışmak üzere Sultan 2. Mahmut döneminde Osmanlı topraklarına gelmiştir. William George Rose Seyahatnamesi ve Diana Brooks tarafından aktarılan aile günlüklerindeki bilgiler göz önünde bulundurularak sanatçının Osmanlı topraklarına 1837 yılında İzmir limanından giriş yaptığı tüm seyahatinin on ay sürdüğü tespit edilmiştir. Bu seyahat süresine Yunanistan ve İtalya da dahildir. Yani Osmanlı topraklarında on aydan az kaldığı söylenebilir. Sanatçının Osmanlı ile ilgili çizimleri ilk olarak 1838 yılında Fisher&Son&Co tarafından Constantinople and The Scenery of the Seven Churches of Asia Minor isimli kitapta basılmıştır. Bu kitap daha sonra Londra’da aynı yayınevi tarafından 1839 ve 40 yıllarında tekrar basılmış ve Almanca ve Fransızca basımları da yapılmıştır. Uzun bir aranın ardından 2006 yılında Amerika’da Piscataway (New Jersey)’deki Gorgias Press, 2012 ve 2013 yıllarında İstanbul’da Constantinople and it’s Environs başlığıyla Denizler Kitabevi tarafından basılmıştır. Kitabın Rumeli’de ve Batı Anadolu’da Gezitilerle İstanbul Manzaraları isimli Türkçe çevirisi de Şeniz Türkömer tarafından yapılmış ve 2013 yılında İş Bankası Kültür Yayınları tarafından basılmıştır. Bunun dışında metinleri Emily Reeve’e çizimleri Allom’a ait olan Chracter and Costume in Turkey and İtaly isimli kıyafet albümü de aynı yayınevi tarafından ilk olarak 1839 yılında basılmıştır ( Yenilir, 2017: 157).

Constantinople and The Scenery of the Seven Churches of Asia Minor adlı kitabından 1836 yılına ait bir panoraması bulunur.

Bahsi geçen gravürler incelendiğinde Allom’un genel hatlarıyla farklı din ya da etnik köken gözetmeksizin bir Doğu imgesi yarattığı görülür. Çizimlerinde ön planda mimari ve panoramik manzaralar göze çarparken ayrıntıda hareket halindeki insan figürlerine de yer verilmiştir. Gerçekçi ve ayrıntıcı üslubuyla sanatçının Osmanlı ile ilgili eserleri, dönem manzaraları, mimari eserleri ve günlük yaşamını göstermesi nedeniyle oldukça önemli yere sahiptir. Rose’un belirtiği üzere Thomas Allom’un yolculuk esnasında bile geçtiği yerleri hızlıca resimleyip sulu boyalar yaptığı bilinmektedir. Diğer yandan genel olarak bahsedildiği gibi ayrıntıcı, gözlemci ve özgün eserler üreten sanatçının mimarlığını ressamlığı, ressamlığını mimarlığı beslemiştir ( Yenilir, 2017: 158).

Mimarlığı ve ressamlığı dışında Allom’un yaptığı panorama sergileri de oldukça önemli bir yere sahiptir. Temmuz 1850’de Regent Street Polytechnic bitişiğindeki Exhibition Thereatre’da Osmanlı topraklarında yaptığı çizimleri kullandığı panorama sergisini 3. kez açmıştır. Serginin tanıtımı için yazdığı Polyorama’nın girişinde “hareketli panoramalar”da bilgiyi eğlence yoluyla aktarma yönteminin, dönemin sanatının yararlarına dair en geçerli olanlardan biri olduğunu aktarmıştır ( Yenilir, 2017: 159).

Polyorama’da zaman zaman Türk insanı hakkında edindiği izlenimlerine de yer veren Allom başka bir ülkeyi, onun yerlilerini ve yerlilerin akılda yarattığı etkiyi merak eden pahalı ve zahmetli yolculuklardan kaçınan insanlara anlatırken etkileyici bir tanıtımın toplumun herhangi bir yerinde başarısız olamayacağını da belirtmiştir. Bu bölümde Osmanlı ve Bizans İmparatorluklarının birçok önemli yerlerini betimlerken, bu iki imparatorluğun anlatımlarının birbirine eşlik etmesinin kaçınılmaz olduğunu vurgulamıştır. Allom, Polyorama’da Türk insanları hakkındaki gözlemlerine yer verirken temizlik alışkanlıklarını, misafirperverliklerini ve yardımseverliğini övmüştür. Allom çok eşlilik, din, giyim gibi konuların Türkleri kendilerinden ayıran en önemli özellikler olduğunu vurgulamıştır (Yenilir, 2017: 160).


Kaynakça

Dikici E. (2014). Doğu-Batı Ayrımı Ekseninde Oryantalizm ve Emperyalizm. Tarih, Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi Cilt:3 Sayı:2.

Eliri, İ., (2010). “Batılılaşma Sürecinde Askeri Okullar ve Asker Ressamların Türk Resim Sanatına Etkileri”, Türk İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, Sayı 9-Kış, 139150.

Eyice, S. (1989). Thomas Allom”, TDV İslam Ansiklopedisi. C.2, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Genel Müdürlüğü, Ankara, s.505.

Harmankaya, H. (2015). Osmanlı Dönemi Oryantalist Resimlerde Görülen Kadın Figürleri ve Giyim Özellikleri. International Journal of Science Culture and Sport

Kahraman, M. E., Gülaçtı, İ. E. (2015). Osmanlı Devleti Dönemi Gravürlerinde İstanbul Betimlemeleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt:8 Sayı:39.

Kalafat Alpaslan, T. D. (2007). Türk Gravür Baskı Sanatının Doğuşu ve Öncü Bir Sanatçı: Mürşide İçmeli. Karadeniz Araştırmaları Dergisi, Sayı:12.

Kara, E. (2010). Resim Sanatı Bağlamında Litografi, Sanatta Yeterlilik Eser Metni, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Kırpık, G., (2008). “Oryantalizm ve Necip el-Akîki’ye Göre Oryantalizmin Bazı Önemli Temsilcileri”, Akademik Bakış, 2(3), 243-258.

Küçüköner, H. (2012). Gravür Sanatı Tarihi ve Modern Uygulamalar, Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.

Özdemir, M. (2015). Boğaziçi Ressamları ve Oryantalizm. İsmek El Sanatları Dergisi Sayı:16

Said, E. (1998). Oryantalizm. (Çev. Nezih Uzel). İstanbul: İrfan Yayınevi.

Üşenmez, M. S., (2013). “Türk Figüratif Resminden Yansıyan Giysi Görünümleri (18801940)”, 9-11 Ekim I. Ulusal Sanat Tasarım Sempozyumu ve Sergisi, Konya, 445-455.

Yenilir, T. (2017). “İngiliz Sanatçı Thomas Allom (1804-1872) Ve Osmanlı Dünyasına İlişkin Eserleri”, Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi (OMAD), Cilt 4, 153-163,