Bu yazı hazırlanırken, üniversiteden talep edilen bir formatta, çerçevede ele alınarak yazılmıştır. Daha önce hiçbir yerde yayımlamadım. Hatalı bilgiler içerebilir ve yanıltıcı olabilir ancak benim açımdan neler gözlemlediğimi görmenizi isterim. Beni ve bu platformdaki kişileri konu hakkında daha da bilgilendirip, kendimi ve yazıyı geliştirmeme yardımcı olabilirsiniz, teşekkür ederim.


IT (2017) FİLMİNDE YER ALAN PENNYWISE KARAKTERİNİN PSİKANALİZ AÇISINDAN İD, EGO VE SUPER EGO İLE ÇÖZÜMLENMESİ


ÖZET


Bu çalışmanın amacı Kanada-Amerika ortak yapımı bir korku filmi olan It (2017) filminde yer alan Pennywise karakterinin psikanaliz çözümleme yöntemiyle incelenmesini konu almaktadır. Maine eyaletinde Derry isimli kasabaya musallat olmuş olan, insanların korkularına göre biçim değiştirip, zihinlerini ele geçirerek beslenen bir yaratık ortaya çıkmıştır. Pennywise’ın hedefinde kasabalı çocuklar vardır. Çocukları kandırarak onlara gerçeküstü halüsinatif sanrılar ve davranışlar göstererek onları kaçırır ardından korkularıyla beslenir. Sigmund Freud’un üzerinde çalıştığı psikanaliz ve yöntemleri çerçevesinde kişiliğin oluşumunda yer alan üç farklı bölümüyle İd, Ego ve Süper Ego başlıkları altında incelenerek topluma tehdit oluşturan canavar karakterin psikolojik analizini genel bir çerçevede yapılması uygun görülmüştür.


Anahtar Kelimeler: It, Pennywise, Psikanaliz Kuram, Psikanalitik Eleştirel Yaklaşım, Freud 


GİRİŞ


Psikanaliz Sigmund Freud tarafından oluşturulmuş bir tedavi yöntemidir. Özellikle sinir bozukluğu yaşayan kişiler için bir tedavi yöntemi amacını taşımaktaydı. Psikoloji biliminin bilince olan yaklaşımından farklı olarak psikanaliz süreci alışılmış tedavi yöntemlerinden alternatif bir süreç sunar, çeşitli metotları uygulayarak bilinç dışına odaklanır. Bu metotlardan birisi kişiliğin oluşumu evresinde gelişen sürecini ilgilendirir. Bu ‘Ruhsal aygıtlar’ İd, Ego ve Süper Ego yapısında kişiliğin oluşumunu anlamlandırmada yardımcı olurlar.


Bu kuram günümüze kadar tartışmalara yol açmıştır. Freud sözcüğü artık birçok alanda bir kişiden ziyade ortaya çıkarttığı bilimsel yaklaşımları ile anılmaya başlanmıştır. Freud, bugün bilimin birçok alanında faaliyet gösteren konuları ilgilendirir olmuştur. Birçok alanda, yaşamla ilgili, bir toplumsal olayı, endüstri, ticaret konularının düzenlenmesinde ve eş-dost gibi, çekirdek aile yapısında oluşan sorunlarda bile sözü edilen bir kuram halini almıştır. Freud’un ortaya çıkarttığı önemli hususlardan birisi, toplum tarafından kabul görülmeyecek, ahlaki açıdan yargılanması gereken, kişinin tutamadığı ya da tutmakta zorlandığı davranışların, doğal isteklerin bilimsel bir çerçevede açıklanmasıydı.


Freud bundan yıllar önce, insanın geçmişini unutmadığını, belirli durumların, çoğunlukla travmatik olayların bilinç altında saklanarak ortaya çıkmasıydı. Ortaya çıkma süreci uyarıcı bir durumda canlanıp etki edebileceğini ancak bunun bastırılmış olması çeşitli simgesel anlamlara bürünerek hastalık belirtileri halinde görüldüklerini söylemişti. Bu söz konusu belirtiler It (2017) filminde yer alan karakterlerin yetişkinlik döneminde benzer vakalar olduğundan söz edebiliriz. Her karakter çocukluk döneminde yaşadığı olaylara yetişkinlik döneminde farklı tepkiler göstererek açığa çıkartmıştır. Olayın tekrar hatırlanmasını sağlayan fiziksel bir hasarın (1. filmde avuçlarının içine bıçak ile kesik atılması) uzun süre geçmesine rağmen olayların bir kısmını hatırlayıp, elde oluşan yaranın fiziksel şiddetini de anımsayabilmiştir.


Bu kurama göre yaklaşımda bulunulacak Pennywise karakteri korkunun, travmanın ve histerinin, nevrozun kendisidir. Çocuklukta oluşmuş korkular, Pennywise adına basit ya da ulaşılabilir bir av olarak nitelendirilebilir. Çocukların korkularını yaratmak yetişkinlerin kişiliğinin analizine göre daha kolay olabilir. Yaşamın henüz erken bir kısmını paylaşan çocuklar olsalar da yetişkinliğe geçiş sırasında korkuların derinlikli olmaması kolay avlar olarak görülmesine sebep olabilir. Kişiliğin gelişiminde ve korkuların oluşmasında çocukluk döneminde yaşanmış olması bu kişilerin yetişkinlik dönemine geçişte, kişiliğin oluşum evrimlerini de etkileyerek kuramı destekler nitelikte büyümüşlerdir.  


PSİKANALİTİK KURAMI


Psikanalitik kuram, psikoloji biliminin bilince olan yaklaşımını bilinçdışı süreçlere doğru genişletir. Bu kuram özellikle bir 'Kişilik aygıtı' kavramı geliştirmiştir. Topografik kişilik kavramı adıyla adlandırılan bu kavramsal yapıda bilinç (Concious), bilinçaltı ya da önbilinç (perconcius) ve bilinçdışı (unconcious) gibi 3 kişilik bölümü vardır. Bilinç, dış dünyadan ya da bedenin içinden gelen algıları fark edebilen zihin bölgesidir. Bedensel algıları, düşünce süreçlerini ve heyecansal durumları da kapsar. Bilinç öncesi, dikkatin zorlanmasıyla bilinç düzeyinde algılanabilen zihinsel olayları ve süreçleri içerir. Bu içerikte, gerçekliğe ilişkin sorunları çözmeye çalışmak gibi gelişmiş düşünce biçimlerinin yanı sıra, düş kurma gibi ilkel süreçler de bulunur. Bilinçdışı, genel anlamda, bilinçli algılamanın dışında kalan tüm zihinsel olayları, dolayısıyla bilinç öncesini de içerir. Dinamik anlamda ise bilinçdışı, sansür mekanizmasının engeli nedeniyle bilinç düzeyine ulaşma olanağı olmayan zihinsel süreçleri içerir. Bu içerik, gerçekliğe ve mantığa uymayan ve insanın içinden geldiğince doyurulmak istenen dürtülerden oluşur. Bu dürtüler kişinin bilinçli dünyasında geçerli olan törel inançlara karşıt düşen isteklerden kaynaklanır ve ancak psikanalitik tedavide kişinin dirençleri kırıldığında ortaya çıkabilir (Geçtan, 19S4) 


PSİKANALİTİK FİLM ELEŞTİRİSİ


Pennywise karakteri bir ana korku unsuru olarak filmde yer alır ve olaylar onun etkisinde gelişir. Antik bir yaratık, boyutlar arasında varlık sürdürebilen ve her 27 yılda bir ortaya çıkan şeytani bir varlıktır. İnsanların korkularıyla beslenip daha da güçlenen ve onları yiyen bir şekil değiştirendir. Palyaço formu çocukların hayal gücünün bir tezahürüdür. Avlarını etkilemek için girdiği bir başka formdur. İlk kurban olan Georgi ile katliama başlamıştır. Georgi henüz Fallik dönemde olan ve İd’in bastırıldığı, Ego’nun inşa edildiği bir dönemdedir. İçine kapanık, kaygılı ve asosyal bir kişiliğe sahiptir. Bu kişiliğin oluşumunda abisi Bill ile en yakın arkadaş olarak sosyal yaşamını ilerlettiğini görürüz. Bill, abisinden alabileceği bir model ve güven verici unsur olarak var olur. Ancak Bill, Georgi’nin gelişim sürecinde henüz erken bir süreçte olduğunu, kendisine göre farklı isteklere ve arzulara sahip olduğunun bilincinde olarak Georgi’nin kişiliğinin gelişim evresinin hızlanmasını istediği görülebilir. Georgi çocuk kalmaya devam etmeyi arzular ve toplumun onu biçimlendirdiği aşamayı ertelemeyi ister ve bu nedenle kendisini yalnız ve dışlanmış hisseder.


Pennywise, Georgi’nin bu endişesini ve zayıflığını bilerek bir saldırıda bulunmayı amaçlar. Bu saldırıda çocukların hayal dünyasının tezahürü olarak palyaço formunu koruyarak, elinde kırmızı bir balon ile düşünceleri ile saldırır. Bu saldırı yöntemi oldukça insansı bir hareket olarak başlangıç olur. Georgi abisi ile birlikte kağıttan bir gemi yaptıktan sonra yağmur sularının üzerinde küçük dalgalarla mücadele ediğini izlemek için gemiyi takip eder. Yarattığı bu gemi figürü onun İd sürecini temsil eder bir şekilde peşinden gitmeyi arzular. Kağıt gemi bir kanalizasyon giderinden içeriye, karanlığa doğru girerek kaybolur. Georgi hayal kırıklığına uğramış, değer verdiği bir materyali kaybettiği için bir yardım ve güven unsuru ararken abisi Bill bundan uzak bir konumdadır. Pennywise karanlığın içinden, kanalizasyon giderinden sesini, yüzünü gösterek ortaya çıkar. Bir insan biçiminde, güven verici bir konuşmayla, etkili bir iletişim ile avına yaklaşmaya başlar. Onun zaaflarını ve zayıflıklarını bilen antik yaratık Georgi’nin zihnini etkisi altına alır, onu manipüle eder. Avının güvenini kazanmak için çeşitli numaralar sergileyen Pennywise, ilk olarak oldukça basit bir av ile başlamıştır. Georgi’yi tek bir hamlede yutar ve onu yok eder. Geriye sadece avının ardında kalan kağıttan yapılmış bir gemi kalır. 


Diğer kurbanlara baktığımızda, 7 genç daha dikkatini çekecektir. Bu arkadaş grubu Latent ve Genital dönemde bulunan kişilerdir. Kişiliğin gelişim evresinde Ego’nun inşa edildiği ve libidonun bastırıldığı bir döneme işaret eder. Bu karakterlerden dini öğretiler ile bastırılan, toplumsal normların, ailenin etkisiyle de bastırılmış kişilikler olarak ortaya çıkar. Bu, ruhsal aygıtların bütününde söz konusu olan gelişim sürecinin bir parçası olarak görülür.


Pennywise diğer kurbanlarına ulaşmak için avlanma metoduna sadık kalır ancak bu kişiliklerin derinliklerinde yatan korkulara göre biçim ve aksiyon sergiler. Eddie karakterinin korkusu annesidir. Otoriter ve baskın bir rol oynayan annesi Eddie üzerinde baskı kurmuş ve onu birçok yönde kontrol altında tutmaktadır. Eddie, annesinin takıntılı davranışları nedeniyle gelecekte risk analisti olarak stratejik bir konumda kendisini bulur. Annesinin onu kontrol altında tutarak, dış dünyanın etkilerinden minimum düzeyde etkilenmesi için uzakta tutar. Pennywise kişilerin zihinlerini apaçık bir şeffaflıkta erişebildiği bir durumda olduğu için Eddie’ye annesinin otoriter ses tonunda bir örümcek ile saldırıya geçer. İnsan ve hayvan fiziksel özelliklerini taşıyan bir canavar olarak aksiyon alır.


Beverly karakteri bir başka kurbandır. Beverly, babası tarafından şiddet ve taciz gören bir kız çocuğudur. Baba figürü kız çocukları için (Electra) oldukça önemli bir yere sahiptir. Bu figürün zedelendiği karakter yetişkinlik döneminde de bilinçaltında etkisini sürdürür. Tıpkı babası gibi bir erkek ile yaşamına devam eder ancak bunun farkında değildir ve yaşadığı travmayı bilinçaltında sürdürsüğünü göremez. Pennywise çeşitli simgesel yöntemler ile saldırıya geçer. Fiziksel olarak üstün, babası gibi erkek bir figür ile saldırıda bulunur.


SONUÇ


It (2017) filminde avcının ve avın psikanaliz açısında incelemesi yapılmıştır. Belirli karakterler ele alınarak antik yaratığın saldırı biçimi ve avlarının kişiliğinin analizine göre saldırıda bulunması ele alınmıştır. Her karakterin kendine özgü korkuları vardır ve bu korkular çocukluk döneminde oluşmaya başlamıştır. Bu korkulara göre saldırıda bulunan Pennywise gelecekte, bu karakterlerin yetişkinlik döneminde de saldırıda bulunacaktır. Aradan 27 yıl geçtikten sonra tekrar Derry kasabasında ortaya çıkacak ve yetişkin hale gelmiş kişiliklere özgü korkuların biçimini alacak ve saldıracaktır. Pennywise, psikanaliz açısından ele alındığında birçok açıdan topluma adapte olamayacak bir canavardır. İnsanüstü özellikleri ve beslenme ihtiyacı için düşünceye, korkulara ve insansı özelliklere ihtiyaç duyan bir kişidir. Toplumda var olan totem ve tabular gibi göstergebilimsel araçların anlatısına konu olacak bir tanrısal varlıktır. Buna rağmen oldukça ilkel bir yaşayış biçimi sürdürür. Yer altında, mağaralarda ve karanlıkta yaşayan bir canavardır.


KAYNAKÇA


Freud S. (1984) Psikanalize Giriş. Altın Kitaplar Yayınevi. Freud S. (1975) Psikanaliz Nedir ve Beş Konferans. Bozak Yayınları. Geçtan E. (1981) Psikanaliz ve Sonrası. Hür Yayın. Necla Tuzcuoğlu, Psikanaliz Kuramı ve Özellikleri, M. Ü.Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi Yıl: 1995, Sayı: 7 Sayfa: 275-285 Künüçen, H. H.; Köksal N. Y. (2021). PSİKANALİTİK ELEŞTİRİ YAKLAŞIMI İLE BİR FİLM OKUMASI: BLACK SWAN. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 419-439

Poster: Warner Bros