Kitty Genovese vakası, 1964 yılında işlenen bir kadın cinayeti olayıdır. Bu cinayet, psikolojiye yeni bir terim eklemiş ve simge olarak yerleşmiştir. Bystander Effect

(Seyirci etkisi).


Öncelikle kısaca Kitty Genovese cinayetinden bahsedeyim.

Catherine “Kitty” Genovese, 1964 yılının 13 Mart günü sabahı saat 03:20 sıralarında iş yerinden evine dönmekte olan genç bir kadındır. Genevose, evinin yolunda ilerlediği sıralarda onu bir adam takip etmeye başlıyor. Kitty Genovese, kendisini takip eden adamı fark ediyor ve hızlı adımlarla ilerlemeye başlıyor. Bu sırada kendisinin fark edildiğini anlayan adam, bir hamleyle Genovese'in önüne geçip önce saldırgan hareketlerde bulunmaya başlıyor. Bu sırada Genovese, yardım çığlıkları atmaya başlıyor fakat olaya tanık olan insanlar ışıklarını tek tek kapatmaya başlıyor. Saldırgan adam, ardından bıçağı Genovese'in boğazına doğrultup tehdit ediyor. Genovese tekrar bağırmaya başlıyor ve komşulardan biri olan Robert Mozer’ın pencereden çıkıp "Kadını yalnız bırak!" tepkisi üzerine saldırgan, kadını bıçaklayıp olay yerinden kaçıyor. Ortada herhangi bir müdahele durumu gerçekleşmiyor. Bu duruma dikkat çeken saldırgan, yaklaşık on dakika sonra olay yerine tekrar dönüyor ve Kitty Genovese'i orada tecavüz edip ardından son bıçak darbesini yaparak olay yerinden uzaklaşıyor. Kitty Genovese maalesef orada hayatını kaybediyor. Saldırı, tam yarım saat sürüyor ve olay polise 03:55 sıralarında ihbar ediliyor.


Olay sonrası saldırgan, birkaç gün sonra hırsızlık yaptığı gerekçesiyle yakalanıyor ve sorguya alınıyor.


Saldırgan Winston Moseley evli ve üç çocuk babası bir mühendis. Moseley, sorguda Kitty Genovese ve iki başka genç insanın katili olduğunu itiraf ediyor.

Ona neden kadınları tercih ettiği sorusu yöneltiliyor ve kendisi bu soruya şu cevabı veriyor:


''Kadınları öldürmeyi tercih ediyorum çünkü onları öldürmek daha kolay ve pek direnmiyorlar. Geçen işlemiş olduğum olayda ilk önce korktum ve oradan ayrıldım. Sonra fark ettim ki kimse olay yerine gelmek istemiyor. Durum böyle olunca, olay yerine geri dönüp yarım kalan işimi bitirmiş oldum." Bu cümlelerin ardından Moseley, müebbet hapis cezası alıp tutuklanıyor.


Olay sonrası, olaya tanık olan kişi sayısı 38 olarak belirleniyor. 38...

Polis, olaya tanık olan bir kişiye "Neden polisi aramadın?" sorusunu yöneltiyor ve verilen cevap ise "Olaya dahil olmak istemedim" oluyor. Bu cevap üzerine basın ve dünya, Kitty Genovese davası üzerinde önemle durmaya başlıyor.


Otuz sekiz kişi olaya tanık olmasına rağmen neden herhangi bir müdahalede bulunmadı? İşte sosyologlarımız bu konu üzerinde durarak yeni bir çalışma ve terim ortaya çıkardılar. Byranster Effect (Seyirci Etkisi).


Bystander Effect yani dilimiz karşılığı: Seyirci Etkisi. Bir olay anında yardıma ihtiyaç duyan bir bireyin, çevresinde olaya tanık olan insan sayısına göre yardım edilip edilmeme ya da tepki verilip verilmeme olasılığı üzerine belirlenmiş bir psikoloji terimi ve çalışmasıdır.


Bu olasılık şöyledir ki:

Yardıma ihtiyaç duyan kişinin tanığı ne kadar çoksa, yardım edilme olasılığı o kadar düşük bir durumdur. Bu durumun nedenlerine baktığımızda genellikle herkesin etrafta mağdura yardım edecek kişinin elbet olur düşüncesi, olaya tanık olan bir başkasının kendisinden daha güçlü ve yetkin olabileceğini düşünmesi, tanık olan kişinin "Onlar karışmıyorsa ben de karışmayayım, başıma bir iş almayayım ya da başıma bir şey gelir, perdemi kapatayım da birileri elbet yardım eder." düşünceleri yatmaktadır. Ama bunların hepsi bir hayata mal olacak nedenlerdendir. Burada önemli olan söz konusu acil bir durumda yardım bekleyen bireyin etrafı, olaya tanık olan toplulukla çevrili olsa dahi zaman kaybetmeden ve yardım edilmesini beklemeden direkt olarak müdahale etmemiz olacaktır. İşte o zaman diğer topluluk da bizimle birlikte olaya daha hızlı dahil olup belki de orada yardım bekleyen insanın sağlığına kavuşmasını veya olumsuz bir olaydan -şiddet gibi- zarar almamasını sağlamış oluruz. Böyle bir anda bu konudaki farkındalık ve bilinç çok önemli bir unsurdur bu sebeple...


Eğer Kitty Genovese davasında insanlar, ışıklarını kapatıp geri çekilmek yerine olaya atılıp herhangi bir yardım müdahalesinde bulunsalardı ya da bu bilince sahip olsalardı Genovese yaşıyor olacaktı. Günümüzde maalesef ki hala böyle olaylar yaşanmakta ve biz de tanık olmaktayız. Basına yansımış, yansımamış böyle olaylara çok örnek verebilirim. Şu an bu metni okuduğunuz sıralarda bile birileri hala bunları yaşıyor, yardım bekliyor ve yaşanacak, yaşayacağız gibi görünüyor. Daha fazla tepki vermeli, daha fazla duyarlı olmalı, daha fazla kenetlenmeliyiz. Bilinçlenmeli, bilinçlendirmeliyiz.


İyilik ve sağlıcakla kalmanız dileğimle...