parazit neden iyi bir film?

hazır 93. oscar ödül töreni'ni geride bırakmışken geçen senenin 4 akademi ve 299 farklı ödül almış bu filmi yapısalcılık yaklaşımıyla beraber şöyle bir hatırlayalım. buradan sonrası spoiler.


1) parklar'ın villası ve kimler'in bodrum dairesi

hatırlarsanız filmde zengin park ailesi şehrin tepelerinde bir villada, yoksul kim ailesi ise şehrin orta yerinde, bir bodrum katında yaşıyor. bu kontrast çok açık değil mi? mesela yoksul ailenin oğlu ki-woo, villaya özel derse giderken yine yokuş çıkar, villaya girdiğinde de merdiven çıkar. bu haliyle villa yatay düzlemde girişi olmayan duvarlarla çevriliyken dikey düzlemde açıklık verebilen bir evdir, bir uzamdır. böylece zenginle yoksulun ilk karşılaşması başlamış olur.


yoksul kim ailesinin evine gelince, bu evin en yüksek yerinin klozet kapağının yanı olduğunu ve internetin sadece buradan çektiğini görürüz. burada da dış dünyayla iletişim ancak yukarı çıkarak gerçekleştirilebiliyor. yani yine dikey bir açıklık söz konusu.


iki evi karşılaştırdığımızda ise parklar'ın evi gündüz ışığı, uzun camları ve bulunduğu konum itibarıyla aydınlık olurken; kim ailesinin evi küçük camları ve yarı bodrumda bulunduğu için karanlık kalmaktadır. fırtına çıktığında parkların evi bu doğa olayından etkilenmezken aynı fırtına kimler'in evini sular altında bırakır. ek olarak, her iki evin pencerelerinin çerçeve oranları hem birbirine hem de filmin kendi çerçeve oranı olan 2.39:1 ölçüsüyle benzeşmektedir. kimler'in penceresinden dışarı bakıldığında sarhoş bir adam pencerenin önüne işer. kavga, gürültü, yani kültüre, şehre dairlik varken; parklar'ın penceresinden doğa unsurları, çimler ve ağaçlar seyredilir çünkü parklar'ın villası doğayla muhteşem bir sinerji içindedir. kuş sesleri, biçilmiş çimler, şekilli ağaçlar; hepsi huzur verir.


dolayısıyla iki ev arasında şu zıtlıkları yakalarız:

  • villa: yukarı, dayanıklılık, aydınlık, doğa.
  • bodrum dairesi: aşağı, dayanıksızlık, karanlık, kültür.

not: iki aile arasındaki yukarı-aşağı durumu, meşhur koltuk sahnesinde de görülebilir. parklar koltuğa oturmuşken kimler koltuğun altına saklanmıştır.


2) kızılderili çadırı ve villa karşıtlığı

bildiğiniz gibi villa, doğayla iç içe, adeta bir barış ve huzur mekanıdır. kimler'den ki-woo da avludan villa içine girmesiyle beraber, bu barış ve huzur izlenimini güçlendiren sakin, uzun pencereleriyle yeşil avluyu seyreden, ferah bir salonda bulur kendini, ardından da fertleri gülümseyen bir aile tablosu çıkar karşısına.


fakat bu barışçıl villada savaşı andıran ok ve yay da vardır. park ailesinin erkek çocuğu da-song kızılderili kostümü giyer, kızılderili çadırında vakit geçirir, evin fertlerine ok atar. kızılderili okları da geçmiş bir yaşam biçimiyle ilgilidir. en azından kızılderili yaşam biçimi villadaki yaşamdan önceye işaret eder, değil mi?


kızılderili öğeler film içinde amerika birleşik devletleri öğeleriyle beraber geçer. küçük çocuk da-song’un çadırı amerikan malıdır ancak temsil ettiği unsurlar yine de kızılderilidir. park ailesi amerika’yla bağlantılı şeyleri villanın içine kabul eder: ki-woo ingilizce öğretmenidir, ki-jung sözde chicago’da eğitim görmüş bir sanatçı-öğretmendir. dolayısıyla oğullarının kızılderili çadırı, yayları ve okları bu villanın içinde ayrışık bir yerde kalır. bazen de evdeki huzuru, düzeni bozar. kızılderili oku evde bir yerlere yapışıp evin düzenini bozmuştur veya da-song ok atıp anne park’ı korkutur. çadır ise iki kere villanın dışına çıkarak ait olduğu yere, doğaya döner ve "dışarıya" gitmiş olur.


böylece çadır ve villa için aşağıdaki gibi bir sınıflama yapabiliriz:

  • çadır: önceki zaman, savaş, dışarı, doğa.
  • villa: şimdiki zaman, barış, içeri, kültür.


3) sığınak ve ailelerin yer değiştirmesi

evin ilk hizmetçisi olan guk moon-kwang’ın kocası geun-sae, park ailesinden habersiz bir şekilde yıllardır sığınakta yaşamaktadır. park ailesi, villanın sığınak katından bihaberdir. mevzubahis sığınak, villanın aydınlık cephesiyle tezat oluşturacak kadar karanlıkken; kim ailesinin dairesini alçakta kalması ve karanlık olması sebepleriyle hatırlatır.


o zaman şöyle bir kategori yapabiliriz:

  • villa: aydınlık, yukarı.
  • villanın sığınağı/ kimler'in evi: karanlık, alçak.


sığınağın bir başka özelliği de uzamın parklar tarafından bilinmeyip diğer aileler tarafından biliniyor oluşudur. böylece; sığınak ve kimler'in evi ile kurulan karanlık, alçak paralelliği üzerinden sığınak ve villa arasında şu tablo da çizilebilir:

  • villa: dışarı, yukarı.
  • sığınak: içeri, aşağı.


olayların en başında parklar villada, kimler evlerinde ve hizmetçinin kocası da sığınakta yaşamını sürmekteydi. olayların sonrasında ise parklar villadan tamamen dışlanırken yerine bir alman ailesi gelmiştir. hizmetçinin kocasının yerini kim ailesinin babası ki-taek almış olup sığınakta, alman aileden habersiz yaşamaktadır. bu şekliyle, villanın yeni sahibi alman ailesi, park ailesiyle uzamsal olarak aynı düzleme düşerken ki-taek de hizmetçinin kocasının yerine geçer.

  • önce: park ailesi, guk moon-kwang
  • şimdi: alman aile, ki-taek


4) av ve cinayet

filmin çözüm kısmında üç cinayet gerçekleşir. bunlardan ilki, sığınaktan bahçeye çıkmış guk moon-kwang’ın ki-jun’u bıçaklaması, ikincisi ki-jun’un annesi choong-sook’un guk moon-kwang’ı şişlemesi ve son olarak ki-taek’in baba park dong-ik’in göğsüne bıçağı saplamasıdır. her üç cinayet de aynı yerde, villanın bahçesinde gerçekleşir. daha önceki sahnelerde ise villanın içinde kim ailesi hizmetçi ailesiyle birbirlerini avlarlar ancak herhangi bir cinayet gerçekleşmez. birbirlerini kovalamakla veya bağlamakla yetinirler. bu haliyle av içeride, cinayet ise dışarıdadır. uzam ve zaman bağlamları da göz önüne alınınca bu izlence şu biçimde belirlenebilir:

  • av: önce, içeri.
  • cinayet: sonra, dışarı.


kaynak:

tahsin yücel anlatı yerlemleri, the visual architecture of parasite. (https://www.youtube.com/watch?v=AvO8-925Edc&t=133s&ab_channel=ThomasFlight)