Türkiye modernleşmesi adımları açısından büyük bir öneme sahip olan bu kitap, Reşat Nuri Güntekin tarafından ele alınmıştır. Cumhuriyet dönemi önemli yazarları arasında gösterilen Reşat Nuri, Yeşil Gece romanında dönemin din adamları ve aydın kesimi arasındaki çatışmayı konu edinir. Kitabın temel aldığı konu; dinin, toplumun gelişmesinde ve aydınlanmasında bir engel olduğu fikridir.

Bir köylü çocuğu olan romanın başkahramanı Ali Şahin Efendi, medrese eğitimine devam ederken kafasındaki sorulara yeterli cevap alamaz ve buradan ayrılıp öğretmen okuluna gider. Öğretmen okulundan mezun olan Şahin Efendi, Ege bölgesinde küçük bir kasaba olan Sarıova'ya tayin edilir. Aslında bu küçük kasabada görev yapmayı kendisi ister ve tayinini buraya aldırır. Şahin Efendi, Sarıova'da karşılaşacağı zorlukları aslında önceden tahmin etmektedir ve kafasında inkılap planları yapmaktadır. Emir Dede Mektebi'nin yeni hocası olan Şahin Efendi, kasabanın ileri gelen din adamları ve softalarıyla bir mücadeleye girer. Gerici ve çıkarcı birtakım güçlerle savaşan ve laik bir aydın olan Şahin hoca, yeni bir toplum yaratma arzusundadır. Bu nedenle kurtarılacak en önemli varlığın "çocuklar" olduğunu savunur. Roman, kararmış ve sadece yeşil bir ışıkla aydınlanmış zihinleri yenilikçi ve aydın öğretmenin gözünden anlatır.