William Shakespeare'in edebî anlatımı ve dili öylesine kuvvetli ve kendine has ki, özellikle manzum şekilde yazdığı tragedyalarını orijinal metinden okumak ana dili İngilizce olanlar için bile oldukça zor. Haliyle, çevrilmesi en zor yazarlardan biri Shakespeare. Tragedyalarının ağır sanatsal dilini başka bir dile çevirmeye cesaret gösterenleri ise şiirsel anlatımını korumak gibi ayrı bir zorluk karşılıyor. Türkiye'de bu zorluğun üstesinden hakkıyla gelebilmiş sadece birkaç kişi var...


Hemen herkes, Shakespeare okumanın benzersiz bir serüven olduğu konusunda hemfikirdir. Biz de Shakespeare’i hakkıyla okumamıza imkân sağlayan çevirmenlerden bahsederken okumayı baz alacak ve kitaplar üzerinden ilerleyeceğiz. Shakespeare tüm oyunlarını sahneye konmak üzere yazdığı için elbette bu oyunları iyi bir tiyatroda seyretmek de ayrı bir keyif. Shakespeare oyunlarını, Shakespeare'in yazdığı hale en yakın şekilde izlemek isteyenler için de bu isimleri bilmekte ve oyunu sergileyen tiyatro ekibinin yanı sıra çevirenin kim olduğuna bakmakta da fayda olacaktır.


İşte Shakespeare tragedyalarının, komedilerinin, tarihî oyunlarının ve şiirlerinin, yani her şeyiyle William Skaespeare’in, Türkçedeki önde gelen çevirmenleri:



Bülent Bozkurt


Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi İngiliz Filolojisi Bölümü’nden mezun oldu. “Shakespeare’in Othello Oyunu ve Trajedi Kavramı” konulu teziyle Hacettepe Üniversitesi’nden doktora aldı. 1980’lerin başından bu yana, Shakespeare'in yirmi üç oyununu ve "Soneler"ini dilimize çevirdi. Türkçenin yetersiz kaldığı yerlerde ve bilgi gerektiren kısımlarda sık sık dipnotlar düşer. Shakespeare'in anlatımına en yakın çeviriyi yapan Shakespeare çevirmeninin Bülent Bozkurt olduğu söylenebilir.


Shakespeare Çevirileri (Tamamı Remzi Kitabevi'nde):


• Hamlet

• Romeo ve Juliet

• Othello

• Macbeth

• Venedik Taciri

• Bir Yaz Gecesi Rüyası

• Fırtına

• Julius Caesar

• Yeter ki Sonu İyi Bitsin

• Yanlışlıklar Komedyası

• Atinalı Timon

• On İkinci Gece

• Antonius ve Kleopatra

• Kış Masalı

• III. Richard

• IV. Henry

• Yok Yere Yaygara

• Kısasa Kısas

• Coriolanus

• Huysuz Kız

• Windsor'un Şen Kadınları

• Veronalı İki Beyzade

• Size Nasıl Geliyorsa

• Soneler



Özdemir Nutku


12 Ocak 1931'de İstanbul'da doğdu. Tiyatroyla da Shakespeare'le de Robert Koleji'nde tanıştı. On beş yaşında profesyonel tiyatro oyuncusu oldu. 1956'da Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü'nü bitirdikten sonra Almanya'ya gitti ve Göttingen'de Georg-August Üniversitesi Tiyatro Bölümü'ne girdi. Bir süre Almanya'da tiyatro çalışmalarını sürdürdükten sonra 1959'da yurda dönerek Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tiyatro Enstitüsü'nde asistanlığa başladı. 1974'te profesör unvanını elde etti. 1976'da Ege Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi'nin Tiyatro Bölümü'nü kurdu. Daha sonra Dokuz Eylül Üniversitesi'ne bağlanan ve Sahne ve Görüntü Sanatları Bölümü adını alan bölümün başkanı olarak uzun yıllar çalıştı. Sahneleme dersi hocası olarak altmıştan fazla oyun sahneye koydu. Akademik hayatında iki binden fazla makale yazdı. Tiyatro oyunları yazdı, yönetti. Başta Shakespeare olmak üzere Christopher Marlowe ve Bertolt Brecht gibi pek çok yazardan çeviriler yaptı. Tiyatro üzerine onlarca kitap yazdı ve tiyatroya dair pek çok ödül kazandı. Ömrünü tiyatroya ve Türk tiyatrosunun gelişimine adayan Özdemir Nutku, 8 Kasım 2019'da hayatını kaybetti.


Shakespeare Çevirileri:


İş Bankası Kültür Yayınları'ndakiler:

• Romeo ve Juliet

• Othello

• Bir Yaz Gecesi Rüyası

• Venedik Taciri

• Kral Lear

• Fırtına

• Yanlışlıklar Komedyası

• Hırçın Kız

• Kış Masalı

• Yeter ki Sonu İyi Bitsin

• Nasıl Hoşunuza Giderse

• Kısasa Kısas

• III. Richard

• II. Richard

• Kral VI. Henry (Üç cilt)

• Veronalı İki Soylu Delikanlı

• Cymbeline

• Aşkın Emeği Boşuna

• Coriolanus’un Tragedyası

• Titus Andronicus

• Çifte İhanet ya da Dertli Aşıklar

• İki Soylu Akraba

• Cardenio (Shakespeare & John Fletcher)


Mitos Boyut Yayınları'ndakiler:

• Hamlet

• On İkinci Gece



Sabahattin Eyüboğlu


1909 yılında Trabzon, Akçaabat'ta doğdu. Atatürk'ün talimatıyla Avrupa'ya eğitime gönderilecek gençler arasında yer almaya hak kazanarak Dijon, Lyon ve Paris üniversitelerinde filoloji, edebiyat ve estetik alanlarında eğitim gördü. 1933-39 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Fransız Dili ve Edebiyatı Bölümü'nde doçent olarak görev aldı. Ankara'da eğitim müfettişliği ve Talim Terbiye Kurulu üyeliği yaptı, Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü'nde kültür tarihi dersleri verdi. Hasan Âli Yücel tarafından kurulan Tercüme Bürosu'nda uzun yıllar emek verdi. İstanbul Üniversitesi Fransız Dili ve Edebiyatı Bölümü'nde karşılaştırmalı Türk-Fransız edebiyatı, Teknik Üniversite (İTÜ) ve Devlet Tatbiki Güzel Sanatlar Yüksek Okulu'nda (şimdi Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi) sanat tarihi dersleri okuttu. İnceleme, araştırma ve edebiyat dallarında pek çok eser kaleme aldı. Dergiler çıkardı, dergilerde ve gazetelerde yazdı. On bir tane belgesel çekti. Montaigne'den Hayyam'a, Platon'dan Shakespeare'e, Falubert'ten Sartre'ye, İngilizce ve Fransızcadan, onlarca yazardan elliye yakın eseri dilimize kazandırdı. Çevirilerinde zaman zaman Azra Erhat, Vedat Günyol, Mina Urgan, Erol Güney gibi yetkin isimlerle birlikte çalıştı. 13 Ocak 1973'te İstanbul'da vefat etti.


Shakespeare Çevirileri (Tamamı İş Kültür'de):


• Hamlet

• Macbeth

• Julius Caesar

• Antonius ve Kleopatra

• Atinalı Timon

• Troilus ve Cressida (Mina Urgan ile)



Hamit Çalışkan


1953'te doğdu. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nden İngiliz Dili ve Edebiyatı doktoru unvanını aldıktan sonra akademik çalışmalarını 2008 yılına kadar Bilkent Üniversitesi’nde sürdürdü. İngiliz Edebiyatı üzerine çeşitli araştırma ve incelemeler kaleme aldı. İngiliz yazarlar Shakespeare, Marlowe, Webster, Stoppard’dan yaptığı yirminin üzerindeki oyun çevirisinin yanı sıra, tarih ve siyaset felsefesi konusunda da çevirileri bulunuyor.


Shakespeare Çevirileri:


• Windsor'un Şen Kadınları (İş Kültür)

• Kral IV. Henry (İki cilt, İş Kültür)

• Kral V. Henry (İş Kültür)

• Kral VIII. Henry (İş Kültür)

• Kral John'un Yaşamı ve Ölümü (İş Kültür)

• VI. Henry (İmge Kitabevi)

• 2. Richard (YKY)



Emine Ayhan


1981'de Adana'da doğdu. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü'nden mezun oldu. Bilgi Üniversitesi Karşılaştırmalı Edebiyat Bölümü'nde yüksek lisans yaptı. Shakespeare'in yanı sıra Neil Gaiman, Mary Douglas, Lewis Hyde ve Spinoza gibi onlarca yazardan çeviriler yaptı. Son yıllarda, Shakespeare çevirileri ile, adından övgüyle söz ettiriyor.


Shakespeare Çevirileri (Tamamı Alfa Yayınları'nda):


• Fırtına

• Bir Yazdönümü Gecesi Rüyası

• Kral Lear

• Venedik Taciri

• Şirret Evcilleşmesi ("Hırçın Kız" adıyla bilinen "The Taming of the Shrew")



Zeynep Avcı


1947’de doğdu. ODTÜ’de İdari Bilimler ve İÜ’de Sosyoloji okudu. Çeşitli gazetelerde ve ajanslarda önemli görevler üstlendi. Deneme kitapları kaleme aldı. Shakespeare dışında O'Henry, Steinbeck, Joyce, Longos, Fitzgerald gibi onlarca yazardan otuzdan fazla eseri dilimize çevirdi. Bir süredir Helikopter Yayınları'ndan basılan Shakespeare çevirileri bu yıl, "On İkinci Gece" hariç, Can Yayınları'na katılarak Can Yayınları külliyatındaki ilk Shakespeare kitapları oldu.


Shakespeare Çevirileri:


• Venedik Taciri (Can)

• Hırçın Kız (Can)

• Kısasa Kısas (Can)

• On İkinci Gece (Helikopter)



Sevgi Sanlı


1925 yılında İzmir’de doğdu. İzmir Amerikan Kız Koleji ve İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İngiliz Filolojisi Bölümü’nü bitirdi. Devlet Tiyatroları’na atanan ilk dramaturg oldu. Tiyatro, radyo ve televizyon için oyun ve müzikaller yazdı, radyo uyarlamaları yaptı, tiyatroya roman uyarladı. Shakespeare dahil pek çok oyun yazarından çeviriler yaptı. Tiyatroda kıymetli ödüller kazandı. 12 Ağustos 2019'da İstanbul’da hayatını kaybetti.


Shakespeare Çevirileri (İkisi de İş Kültür'de):


• On İkinci Gece

• Kuru Gürültü



Talât Sait Halman


7 Temmuz 1931’de Kadıköy’de doğdu. Robert Koleji'nde okudu, Columbia Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümü'nde yüksek lisans yaptı. Türkçeye ilk William Faulknet çevirisini yaptı (Duman, 1951). Akademik hayatına da Columbia'da Türk Dili ve Edebiyatı dersleri vererek başladı, daha sonra Princeton Üniversitesi’ne geçti. Radyolarda Türk şiiriyle ilgili programlar yaptı, Milliyet gazetesindeki köşesinde yazdı. 1971'de ülkeye dönüp yeni kurulan Kültür Bakanlığı makamına yerleşerek Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk kültür bakanı oldu. Aynı yılın ekim ayında Türkiye’yi ziyaret eden İngiltere Kraliçesi II. Elizabeth kendisini, “Sir” unvanı kullanmasını sağlayan Büyük Haç Şövalyelik Nişanı ile onurlandırdı. Beş ay kültür bakanlığı yaptıktan sonra değişen hükûmette yer almayıp ABD'ye döndü. Sırasıyla Princeton, Pennsylvania ve New York üniversitelerinde çalıştı. Shakespeare şiirlerini Türkçeye; Fazıl Hüsnü Dağlarca ve Orhan Veli şiirlerini İngilizceye çevirdi. 1986-96 aralığında New York Üniversitesi Orta Doğu Dilleri ve Edebiyatları Bölümü başkanlığını yürüttü. 1991-95 yılları arasında UNESCO Yönetim Kurulu üyeliği yaptı, 1993’te Planlama Komisyonu’na başkanlık etti. 1998’de Türkiye’ye dönerek Bilkent Üniversitesi’nde Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'nü kurdu. 2005 yılında üniversitenin İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi’nin dekanı oldu. 1988 yılında Boğaziçi Üniversitesi, 2006 yılında Ankara Üniversitesi, 2010 yılında Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi tarafından onursal doktoraya layık görüldü. 5 Aralık 2014'te Ankara’da yaşamını yitirdi. 2008'den 2014'teki ölümüne kadar Mütevelliler Kurulu Başkanlığı görevini üstlendiği İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV), 2015 yılından beri "Talât Sait Halman Çeviri Ödülü" düzenlemektedir.


Shakespere Çevirileri (İkisi de İş Kültür'de):


• Soneler

• Aşk ve Anlatı Şiirleri



Ekler


Can Yücel

Can Yücel'in Shakespeare çevirileri aslında çeviriden ziyade "Türkçe söylemek" şeklinde ifade edilebilir. Nitekim yayıncısı İş Kültür de bu tabiri tercih etmektedir. Can Yücel, Türkçeye çevirdiği Shakespeare eserlerine kendi yorumunu katar. Bir nevi Shakespeare eserini, Can Yücel tarzında okursunuz.


Shakespeare Çevirileri:


• Fırtına (İş Kültür)

• Bahar Noktası ("Bir Yaz Dönümü Gecesi Rüyası" adlı oyun / İş Kültür)

• Hamlet (Baskısı yok)



Hamdi Koç

Ünlü yazarın bir adet Shakespeare çevirisi vardır: "Pericles" (İş Kültür).



Ülkü Tamer

Mitos Boyut Yayınları'nda bir "Othello" çevirisi vardı, baskısı bulunmuyor.



Berna Akkıyal: "Kuru Gürültü" (Alfa)



Sabri Gürses

Daha çok Rus edebiyatı çevirileri ile tanıdığımız usta çevirmen, Everest Yayınları'nda yer alan, Shakespeare eserlerinin manga formatında çizildiği "Manga Shakespeare" serisindeki on dört kitabın tamamının çevirmenidir.




Başlıca Kaynaklar:

• Biyografya - Sevgi Sanlı

• İş Kültür - Hamit Çalışkan

• Tiyatrolar - Bülent Bozkurt

• Tiyatrolar - Emine Ayhan

• Wikipedia - Özdemir Nutku

• Wikipedia - Sabahattin Eyüboğlu

• Wikipedia - Talât Sait Halman

• Can Yayınları - Zeynep Avcı

• Alfa Yayınları

• Remzi Kitabevi

• Kitapyurdu




Yazar: Onurhan Yorulmaz