Narrative, tam Türkçe karşılığı olmayan fakat “anlatı, anlatım, hikayesel, anlatımsal” gibi çevirebileceğimiz bir kelimedir. Bu yazımda basit bir dille sinemada narrative’i anlatacağım. Peki hikayesel ögeleri olmayan bir film var mıdır? Evet. Bunlar non-narrative filmler kategorisinde değerlendirilen, genellikle soyut filmlerdir. Oyunculuk ya da kurgu içermezler. Seyirci kitlede his ve duygu uyandırabilmek adına sinemanın büyülü yollarını kullanırlar, herhangi bir gerçekliğe gönderme yapmazlar. Non-narrative filmlerin en temel yapıtaşları hareket, ses, ışık ve ritimdir. Kurgu içermezler.
Narrative filmler ise, kurgu içeren her türlü filme denir. Anlatı, rastgele olaylardan oluşmaz, bir sebep-sonuç ilişkisi içindedir. En temel elementleri ise şöyle sıralanabilir:
1) Sahne: Hikayenin geçtiği yer ve zaman. Bu, çok geniş ya da spesifik şekilde de gösterilebilir. Örnek olarak “24 Şubat 1986 - İstanbul, Kadıköy - Boğa Meydanı, öğleden sonra 02:30.” Bu detaylandırılmış sahnedir. “Sessiz bir gece - sakin bir köy evi.” bu da geniş alınmış bir sahnedir.
2) Karakterler: Bir hikaye genellikle her biri farklı bir role veya amaca sahip birkaç karakter içerir. Bununla birlikte, bir hikayede kaç karakter olduğuna bakılmaksızın, neredeyse her zaman bir kahraman ve düşman vardır.
Ana Karakterler; Bu karakterler hikayenin gelişimi için çok önemlidir. Hikaye onların etrafında döner.
Protagonist (kahraman); bir hikayenin asıl karakteridir. Başarmak için net bir hedefi veya üstesinden gelinmesi gereken bir olayı vardır. Kahramanların her zaman takdire şayan olması gerekmese de, seyircinin duygusal katılımını yönetmeleri gerekir.
Antagonist; Kahramanlara karşı çıkar, onlarla nihai hedefleri arasında durur. Düşman, kahramana büyük bir engel teşkil eden herhangi bir kişi, yer, şey veya durum biçiminde sunulabilir.
3) Plot: Plot yani en yakın anlamıyla konu ya da hedef, izleyiciyi kahramana ve nihai hedefine bağlayan olaylar sekansıdır.
Örnek: Bir grup dağcı, ödeme yapan müşterileri Everest Dağı’na çıkarmayı planlıyor. Her zaman net bir hedef vardır. Bu örnekte, ödeme yapan müşterileri güvenli bir şekilde dağa çıkarmak ve onları zarar görmeden geri indirmek net hedeftir.
4) Çelişki (Conflict): Çatışma veya çelişki olarak çevirebileceğimiz "conflict", ana hedefin yani plot’un gidişatını bozan ve anlatıyı hikaye yapan ögedir. Hikayeyi ilginç kılan unsurlar gerilim yaratan şeydir. Eğer bir filmde çatışma yoksa, seyirci kitlesi umursamaz ve sıkılır, aynı zamanda anlatacak ikna edici bir hikaye de olmaz. Az önceki plot örneğinden devam edersek; “Everest’e sorunsuz tırmanıp geri döndüler.” Bu bir çelişki ögesi içermiyor ve hikaye değeri yok. Fakat, “Everest’e çıkarken fırtına başladı ve ekip çığ altında günlerce kaldı. Sonuçta bu kar fırtınası 7 kişinin ölümüne sebep oldu.” Çelişki burada kar fırtınasıdır. Seyirci kişilerin nasıl öldüğünü, çığ altında kalındığı sırada neler yaşandığını merak eder. Conflict yani çelişki, bir izleyicinin ilgisini çeken olaydır.
5) Tema: Tema, hikayenin gerçekte ne ile ilgili olduğudur. Filmin bütün bir ana fikri veya altında yatan anlamı “temadır." Genellikle hikaye anlatıcının konuyla ilgili kişisel görüşüdür. Bir hikaye hem majör bir temaya hem de minör temalara sahip olabilir.
Majör Tema: Tüm anlatı boyunca iç içe geçmiş ve tekrarlanan bir fikir.
Minör Tema: Daha incelikli görünen ve mutlaka tekrar etmesi gerekmeyen bir fikir.
6) Anlatı (Narrative) Yayı: Güçlü bir hikaye, kendi başına gerekli dört unsuru olan bir anlatı çizgisine sahiptir:
Kurulum: Kahramanın yolculuktan önce var olduğu dünya. Kurulum genellikle çelişkinin ortaya çıkmasıyla biter.
Yükselen Gerilim: Protagonistin yani kahramanın üstesinden gelmesi gereken engeller dizisi. Her engel genellikle daha zordur ve bir öncekinden daha yüksek risklidir.
Climax: En yüksek gerilim noktası ve ana karakter için en önemli dönüm noktası.
Çözüm: Çelişkinin sonucu. Protagonistin nihayet çatışmanın üstesinden geldiği, onu kabul etmeyi öğrendiği veya nihayetinde onun tarafından mağlup edildiği yer burasıdır. Her şeye rağmen, yolculuk yani film burada biter.
Kaynakça:
Storytelling 101
Yazar: Nazlı Doğa Yula
