.jpeg)
Sırtı dönük çocuk figürü ilk bakışta küskün, içe dönük, pasif bir çocuk imajı mı çağrıştırıyor size? Öyleyse bir daha düşünmelisiniz, çünkü bir şeylere sırtını dönmek bazen içinde büyük isyanlar ve aktivist tutumlar barındırıyor olabilir. Tıpkı Hanzala'da olduğu gibi.
Hanzala karakteri Filistinli karikatürist Naci el-Ali tarafından yaratılan bir karikatür tiplemesi. Hanzala’yla ilgili detaylara girmeden önce onu ortaya çıkaran süreçleri anlamak açısından eser sahibi usta çizer Naci El Ali’nin yaşam öyküsüne kısaca bir göz atmakta fayda olacağını düşünüyorum. Birazdan da görüleceği üzere Hanzala karakteri ile çizeri Naci El Ali arasında sıkı bağlar bulunuyor.
Naci el-Ali kimdir?
1936 yılında Filistin’in el-Shajara (Ağaç) köyünde doğan Naci el-Ali 10 yaşında, Arap-İsrail savaşı sonrasında İsrail’in Filistin topraklarını işgal etmesinin akabinde ailesiyle birlikte Filistin’den sürüldü. Sürgün, işgal ve katliamlarla dolu yaşam deneyimlerinin el-Ali’yi derinden etkilediğini söylemek mümkün. İlk gençlik yıllarında milliyetçi(ulusalcı) Arap hareketlerine katıldı. Arap milliyetçiliği, bizdekinin aksine sağ fraksiyonlardan değil, sol-sosyalist eğilimleri olan bir akım. Ayrıca incelemeye değer bir konu ancak şu an konu dışında olduğundan Naci el-Ali ve Hanzala karakteri üzerinden devam edelim. Naci el-Ali 1960 yılında Lübnan Güzel Sanatlar Akademisi'nden mezun oldu. Filistin davasını karikatürize ettiği çizimleriyle kısa sürede dikkat çekmeyi başardı ve yayın faaliyetleri Arap dünyasında oldukça ilgi gördü.
Naci el-Ali’nin çizdiği karikatürler; birçok seveni olmasına vesile olmakla beraber, işgal ve ardından gelen zorunlu mültecilik yaşantısına sebep olan İsrail’in tepkisini de üzerine çekmiş oldu. Bu nedenle hem ailesi, hem kendisi sürekli ölüm tehditlerine maruz kaldı. “Londra'da yaşamını sürdüren el-Ali, 22 Temmuz 1987'de çalıştığı gazetenin ofisine giderken suikasta uğradı. Usta çizer, 29 Ağustos 1987'de tedavi gördüğü hastanede hayatını kaybederken, olayın failleri bulunamadı. Yaşamı boyunca 40 binin üzerinde karikatüre imza atan Naci El Ali’nin Hanzala karakteri, Filistin'in verdiği özgürlük mücadelesinin sembollerinden biri oldu.”[i] Birçok kaynak Naci el-Ali’nin ölümünde İsrail istihbaratının parmağı olduğunu ileri sürmüştür.
Naci el-Ali’nin yaşamında sürgünün yanı sıra bizzat tanıklık ettiği ve tarihe Sabra ve Şatilla katliamları olarak geçen olayların da oldukça büyük etkisinin olduğu düşünülmektedir. Sabra ve Şatilla katliamı: “16 Eylül 1982’de İsrail yanlısı aşırı sağcı Hristiyan Falanjist milislerin Batı Beyrut'ta Sabra ve Şatilla adındaki Filistin mülteci kamplarını basarak çocuklar dâhil yüzlerce (750 ila 3500 arasında olduğu söyleniyor) Müslümanı katletmesi olayıdır. Katliamda sonradan İsrail'in eski başbakanlarından olan Ariel Şaron'un rolü olduğu düşünülmektedir. BBC'ye göre İsrail Meclis Araştırma Komisyonu Şaron'u katliam nedeniyle sorumlu bulmuş, Şaron bunun üzerine Savunma Bakanlığı görevinden istifa etmiştir."[ii]
Hanzala Karakteri
Mülteci kampında yaşayan fakir bir Arap çocuğu tiplemesiyle ilk kez 1966 yılında çizilmiş olan Hanzala, 10 yaşındadır ve sırtı hep dönüktür. Bu haliyle küskün, incinmiş bir çocuk görüntüsü verse de aslında bu sırtını dönme hali bir protestodur. Topluma ve insanlara sırtına dönmüş olması yaşananlar karşısında bir kayıtsızlık yahut boş vermişliği değil aksine fiili işgali kabul etmeme, reddetme olarak değerlendirmek daha doğru olacaktır. Hanzala hep 10 yaşında ve henüz işgale uğramamış yurdunda, en azından düşlerinde, anılarını canlı tutmaya çalışmaktadır. Naci el-Ali Hanzala karakterini şu sözlerle betimliyor: “Hanzala 10 yaşında doğdu ve her zaman 10 yaşında olacak. Vatanına döndüğünde de 10 yaşında olup büyümeye başlayacak. Doğanın kanunları ona işlemeyecek. O eşsiz. Her şey vatanına döndükten sonra normalleşmeye başlayacak. Onu yoksulluk ve acının sembolü olarak resmettim ve adını Hanzala koydum. En başta Filistinli bir çocuktu. Fakat şuuru, onu ulusaldan uluslararası bir yere taşıdı. Basit fakat sert bir çocuk. İşte bu nedenle insanlar onu sahiplendi ve kendi duygularını temsil ettiğini hissetti.”[iii] Bu yönüyle Hanzala birçok kişi tarafından Naci el-Ali’nin kendisi olarak kabul edilmiştir.
Naci el-Ali; Hanzala karakteri ve diğer karikatürleriyle işgal ve sömürüye boyun eğmeyi reddetti. Bu tavrı onu büyük kitlelere sevdirdiyse de, bazı kesimlerin nefret oklarını da üzerine topladı. 1987 yılının ağustos ayına gelindiğinde ise Naci el-Ali, İsrail suikastı sonucu hayatını kaybetti. Hanzala yüzünü bir daha vatanına dönemedi.
[ii] https://tr.wikipedia.org/wiki/Sabra_ve_%C5%9Eatilla_Katliam%C4%B1
Yazar: Rıdvan Temiz
