Bu inceleme yazısında modern Türk şiirinin zirve isimlerinden Edip Cansever'in çok katmanlı eserlerinden biri olan "Ben Ruhi Bey Nasılım" adlı eserindeki post-modern unsurları tespit edeceğiz. Bu eseri tercih etmemizin nedeni eserin hem roman hem tiyatro hem de şiir özellikleri göstermesi, yani birden çok yazınsal türün özelliklerini bir arada taşımasından kaynaklanır. Bu da post-modern metinlerin en belirgin özelliklerinden biridir.

İncelemenin amacı eserdeki post-modern unsurları tahlil etmek olduğundan tanımlar üzerinde durulmayacak.


Şiir dilinde post-modern unsurlar:

➢ Çok seslilik

➢ İroni

➢ Bilinç akışı tekniği

➢ Dil sapmaları

➢ Us dışına çıkmak

➢ Belirsizlik ve tamamlanmamışlık

➢ Deneysellik

➢ Üst kurmaca 


DENEYSELLİK

Ruhi Bey Nasılım metni hem tiyatro hem tâhkiyeli eser hem de bir şiir olarak okunabilecek metindir. Bu bağlamda biçem ve içerikte kendine hastır, çok katmanlıdır, bu sebeple deneyseldir.




ÇOK SESLİLİK

Metnin ilk 6 bölümü Ruhi Bey’in monologlarından oluşurken sonradan metne dahil olan: (Çiçek Sergicisi, Koro, Meyhane Garsonu, Kürk Tamircisi Yorgo, Bir Genelev Kadını, Bir Otel Kâtibi ve Cenaze Kaldırıcısı Âdem) ile metin çok sesli bir atmosfere bürünür. Bu teknikle okuyucu tek bir anlatıcının esiri olmaktan kurtulur.


KORO


Çelenklerimizle geldik,

yoktunuz

Ara sokaklarda, pasajlarda aradık,

yoktunuz.

Meyhanelere baktık,

otellere sorduk,

yoktunuz

Neredesiniz Ruhi Bey?


RUHİ BEY


O kadar bekledim ki

geliyorum

Ölümümü bekledim,

geliyorum


KORO

Neredesiniz Ruhi Bey?


DİL SAPMALARI, ALIŞILMAMIŞ BAĞDAŞTIRMALAR

Dilin yapısının bozulması, yeni sözcük üretimi ve anlamsal sapmalar postmodern metinlerde karşımıza çıkan kavramlardır.

Metinde tespit ettiğimiz örnekler:

"Gördün mü hiç suyun yanmasını tuzda"

"Kelebeklerden dokunuşlar alan bir yaprak gibi inceyim."

"Gecesiz bir sarışındım"

"Örneğin bir bardak su içsem bir ölü kayar şuramdan"

"Ölülere takılmış bir uçurtma gibiyim"

"Kanadı o gece bütün konak"

"Bir ölülük sindi ellerime"

"Karanlık bir karanfilliği"

"Denizi ilk defa gören bir çocuğun birdenbire yaşlanması"


ELEŞTİRİ

Eleştiri, postmodernizmin en önemli özelliklerinden biridir.

Özellikle modernizmin ve ona ait tüm değerlerin eleştirilmesi postmodernizmin temelini oluşturur. Burjuva yaşamı ve burjuva ahlakının eleştirildiği bu kısımda zengin ve modern insanın eleştirisi söz konusudur.


"Yalanla avunurlar,

yalanla korunurlar,

Bilmezler utanmayı

bu kokuşmuş kentsoylular

Bilmezsiniz siz

görseniz

nasıl da ince

nasıl da kibardır bu kentsoylular

Önce hep nasılsınızlar,

lütfenler, oturmaz mısınızlar

İğreti kahkahalar,

ucuzundan gülmeler

Mutsuzlar,

umutsuzlar,

uyumsuzlar

Ah, ne de çok şeyleri vardır da,

nasıl hep böyle yerinde harcar bu kent soylular."


BİLİNÇ AKIŞI TEKNİĞİ, BELİRSİZLİK, ÜST-KURMACA


Ruhi Bey'in bir karakter olarak metne dahil olması postmodern anlatılarda üst kurmaca kavramı diye bilinir ve metinde tespit ettiğimiz bir diğer unsurdur.


"Ve o gün

ilk defa ölüsünü gördü Ruhi Bey

-Ben Ruhi Bey nasılım?

-Mutlusunuz Ruhi Bey

Yarın gazetelerde çıkacak ilanlarım.

Ruhi Bey öldü.

Bu ölüm töreninde mutlaka bulunacağım

Bir daha görmek için ölümü."

TAMAMLANMAMIŞLIK

"-Sizinle görüşelim Ruhi Bey

-Vaktim yok, vaktim yok…

-Ruhi Bey görüşelim

-Kendimle bile…

-Olmaz ki kimse kimseyi sevemez. "


Post-modern metin tamamlanmamış, tükenmemiş ve her okuyuşta yeni anlamlar verebileceğimiz metindir.

Tamamlanmamışlık ve kesik ifadeler aynı zamanda post-modern insanın zihin karışıklığını gösterir.


US DIŞINA ÇIKMAK

Postmodern metinlerin en önemli özelliği bir şeyler anlatmak değil bir şeyleri aratmak ve buldurmaktır. Bu arayış somut olan bir maddenin arayışı değil anlamın arayışıdır. Dolayısı ile yazar, somut olanın dışına çıkarak soyut olana yönlendirir okuru. Okur, anlamsız olaylar silsilesi ile karşılaşabilir; yazar bunu bilerek yapar, ister ki okuyucunun da aklı karışsın.

Modernizmde akıl tek gerçektir ve bunun dışına çıkılmaz. Postmodernizmde ise birden fazla gerçek söz konusudur. Dolayısıyla postmodern yazar gerçeğe şizofren gözüyle bakar ve olmayan olayları olmuş gibi değerlendirir.


"Bir gece uykudaydı bütün konak

Gizlice bahçeye çıktım

Yaralı bir hayvan gibi sürünerekten

Döktüm bir şişe gazı

ve limonluğu yaktım

Bir ruhi Bey olarak

Ruhi Beysiz

kentin içine kadar sokuldum

Ve sordum:

-Ben Ruhi Bey nasılım?

-Sahi siz nasılsınız Ruhi Bey?"


SONUÇ


Post-modernizm, Türk edebiyatında daha çok romanlara özgü bir kavram olarak kullanılır hatta "post-modern roman" kavramı daha sık kullanılır. Bu kullanım Türk edebiyatına özgü sığ bir kullanımdır.

Ancak post-modernizm sadece romanda değil hikaye, tiyatro, felsefe, sinema ve şiirde de etkili olan bir kavramdır. Bu sebeple "Post-Modern şiir" yerine "Post-Modern Anlatı" kavramını kullanmanın daha doğru olduğunu düşündük ve bu kavramı kullanarak incelememizi yaptık.

Dilerim bu okuma postmodernizm kavramının sadece romanda aranması gereken bir kavram olduğu algısını yıkar ve sinema, şiir, tiyatro gibi alanlarda da çalışmalar yapılmasının önünü açar.