Her dönemde kendi çağının genel kabulüne aykırı fikirler, yaşam tarzları, doktrinler çıkar. Bunların bir kısmı zamanla taraftar bulur ve savunucuları biraz becerikliyse, şartlar da elverişli ise o fikir genel kanıya dönüşür.


Aykırı olan bu düşünce toplumun geneline yayılmayı sürdürdükçe, o oranda yozlaşır ve de bayağılaşır. Zira o düşünce artık durağanlaşır, sabitleşir. Sabitleşince ise o dönemin genel kabulü olur ve o genel kabulü reddeden yeni azınlıklar ortaya çıkar. Bu süreğendir.


Bunun içindir ki, azınlıkta olan bir ideolojinin/doktrinin savunucuları, henüz istedikleri onayı görmedikleri için yenilikçi, protest, modern bir çizgide ilerler. Popülerleşmeye başladıkça da eleştirdikleri savın savunucuları ile aynı konuma düşerler, yani "kalıplaşmış, geri kalmış" insanlara.


Buradan sözü "toplum eline aldığı her şeyi istemsizce bayağılaştırır"a doğru götürmek istemiyorum, fakat aklım bu konuda diretiyor. Neyse devam edelim.


Görüleceği üzere toplumun ilerlemesini sağlayan asıl şey yeni fikirler/tarzlar vs. değildir, azınlık fikrin/tarzın popülerleştirilmesi için harcanan efordur, azimdir. Azınlıkta olan bu gruplar azimleriyle yeni değer üretirler kabul görmek için. Bu vesileyle dolaylı olarak toplum ilerler, daha doğrusu devinir. Her değişim ilerleme değildir zira.


Ve de "ilerleme" diye bahsedilen şey çoğu zaman objektif bir yargı olmaktan çok uzaktır. 500 yıl evvel yaşamış bir insana insan hakları sözleşmesi ilerlemeden çok, gerileme gibi gelecektir. Çünkü onun kültürü onu gerektirir. O kendi kültürü içinde "ileri"dir, başkası kendi kültürü içinde. Dolayısıyla mesele kültür olunca ilerleme denilen şeyin pek de bir hükmü yoktur. Günümüzde insan hakları genel kabul gördüğü için buna aykırı davrananlar "geri kalmış"tır. Halbuki insan hakları düşüncesi yaygın kanı haline gel(e)memiş olsaydı, böyle bir hüküm için referans alınmayacaktı.


Konuyu bağlayacak olursak kendi çağımızın içerisinden çağlar hakkında yargıda bulunuyoruz. Bundan dolayı da pek tabii ki bulunduğumuz çağ diğer çağlardan kaçınılmaz olarak daha "ileri" gözükecektir.