Hoca Dehhani, Horasan'dan gelip Konya'ya yerleşmiştir. Şimdiye kadar üzerinde yapılan çalışmalar sonucunda I. Alâeddin Keykubad veya III. Alâeddin Keykubad devrinde yaşamış olduğu anlaşılmaktadır. Tezkirelerde ismine rastlanmayan bu şâir hakkında bilgiyi ancak mevcut şiirlerinden çıkarabilmekteyiz.
Bu şâir ilk kez ilim âlemine Fuad Köprülü'nün yayımlamış olduğu yedi şiirle tanıtılmış, daha sonra Mecdut Mansuroğlu tarafından mecmualarda bulunan on şiiri yayımlanmıştır. Dehhani, Anadolu’da divan şiirinin din dışı konularda şiirler yazan bilinen ilk şairidir.
Döneminde hemen bütün şairler dinî-tasavvufî konularda şiirler yazarken onun şiirlerinde pek tasavvuf etkisi görülmez.
O, bahar, gül, içki meclisleri gibi dünya zevklerini; hasret, arzu, heves, içli şikâyetler hâlinde dünyevî aşkın çeşitli görünümlerini, hayatın geçiciliği gibi din dışı konuları işler şiirlerinde.
Az sayıdaki şiirlerinde, sonraki yüzyıllarda karmaşık mazmunlar hâline gelecek olan teşbih ve istiarelerin zengin örnekleri görülür. Bu bakımdan onun şiirleri, İran tesirinin görüldüğü ilk örnekler sayılmıştır.
Dehhani’nin bugüne kadar ele geçen şiirleri bir kaside ve altı gazelden ibaret olup toplam yetmiş dört beyittir.
Gazellerinde mazmunlara açık şekilde yer veren şair, Oğuz Türkçesini en zarif ve en sade şekilde kullanmıştır.
Şiirleri, Türk edebiyatında gazel ve kaside nazım şeklinin ilk örneklerini oluşturur.
Şiirleri ifade ve teknik bakımından aynı devirdeki diğer Anadolu Türk şairlerine oranla daha başarılıdır.
Eserleri
1.Şahnâme: Firdevsi'nin Şehname'si biçiminde bir Şahnâme yazması için Sultan Alaeddin Keykubad'tan emir aldığı Yarcani'nin Şahnâme'sinde kayıtlıdır. Bu emir üzerine Dehhani yirmi bin beyitlik bir Şahnâme yazmıştır. Fakat bu eser bugün ortada yoktur.
2.Şiirleri: Şiirleri, Klasik Türk edebiyatının ilk örnekleri teşkil etmektedir. Gazel ve kaside biçimlerinin basit formlarıyla yazmıştır. Dili sade, kolay ve anlaşılırdır. Bu şiirler nazire mecmualarında bulunmaktadır.
Kaynakça:
www.turkedebiyati.org
Türk Dili Tarihi - Prof. DR. Ali Akar
www.edebiyatogretmeni.org
