Bu haftaki BuBi Sanat yazımızda bir gün Kim Milyoner Olmak İster'e katılmak isterseniz söyleyebileceğiniz havalı bilgiler vereceğim, toplaşın...


Bence kelimelerin dünyasında bir astronot olmak, kendi kelimemiz olan benliğimizi de yine kendimize açıklayan bir turizm rehberliği şeklinde olurdu. Zira hayatta yapıp yapabileceğimiz en büyük dünya turu kendi içimizde yaptığımızdır bence. Nasıl ki biz BuBi Sanat sitesinde sanatın her türlüsüne dokunmak istiyorsak, harflerden oluşmuş kelimeleri, kelimelerden oluşmuş cümleleri ve cümlelerden oluşmuş kitapları da kendi içimizde her zaman var olan ve tarafımızca açıklanmayı bekleyen kimlik arkeolojisini tanımlayabilmek için okuyoruz.


Mesela şu konudan başlayalım, şu an kullandığımız harflerin nereden geldiğini biliyor musunuz? Sevan Nişanyan'ın Elif'in Öküzü ya da Sürprizler Kitabı'nda dediğine göre ''öküz, ev ve kapı'' kökenlerinden türemiş harfler içerisinde yaşıyoruz:


"Alfabeyi bundan 3000 küsur yıl önce Fenikeliler icat etmiş. Öküz anlamına gelen 'alep' a olmuş, ev anlamına gelen 'bet' b, cirit sopası anlamına gelen 'gmel' g, kapı anlamına gelen 'dalıt' d olmuş." (s. 15) 


Tanıdık geldi mi? Alep, bet, gmel, dalıt. Alfa, beta, gama, delta. Elif, ba, cim, dal. Ben-zer iş-ler...


Peki Anadolu kelimesi sizce Anadolu'nun analarla dolu olmasından mı geliyor dersiniz? Üzgünüm ama pek de öyle değil. Anadolu "Anatellein" yani yukarı kalkmak, güneşin kalkışı anlamına gelen fiilden geliyor. Bir kenara yazın bunu, lazım olur. 


Sizce Romalılar maaşlarını neden tuz olarak alıyordu? Hayır arkadaşlar, BuBi Sanat olarak henüz Billur Tuz virali almadık, bu konuda çalışmalarımız sürüyor. Maaşlar tuz şeklindeydi, çünkü Roma'da bir zamanlar tuz çok değerliydi. Zaten bu yüzden de "maaş" yani "salary" kelimesi "sal" ve "salt", yani "tuz"dan türemişti. Nasıl, süper değil mi? 


İngilizce’deki “Hope” kelimesi, yani umut var ya... Hah. İşte o da Artvin’deki Hopa ilçesinden geliyormuş mesela. Rivayete göre, Hopa’da tarlalarını sürmekte olan bir çiftçi birden ülkesindeki vergilerin bir gün düşeceğinden umutlanmış ve umut kelimesi oluşmu... Şaka şaka, o kadar da değil. 


Mevsim sözcüğünün kökü "damgalamak, belirleyici bir işaretle mühürlemek" anlamına gelen WSM kökünden türemiş mesela. Harika bir nokta da şu ki, Bismillah kelimesi de "Bi+ism (wasm)+Allah" şeklinde ayrıldığı için eğer inanan biriyseniz, başladığınız her işi sadece Allah'ın ismiyle damgalamış oluyorsunuz... 


Peki, para bize neden yol gösteren bir rehber gibi davranıyor dersiniz? Çünkü para kelimesi olan "money", "monere" fiilinden yani "yol gösterici, uyarıcı" anlamına geldiği için hayatlarımızda bu kadar rol oynayabiliyor. Hatta her gün baktığımız ekranlar yani "monitor"ler de bu yüzden bize yol gösterici ve uyarıcı olmaya çalışıyor pek çok konuda. Yani ABBA boşuna para, para, para demiyor arkadaşlar.


Psikoloji, ruh bilimi demek mesela. Peki ruh ne demek? Ruh sözcüğünün karşılığı olan Psykhe’nin kökü, PSÜH diye bir ses benzetmesi veya bir soluktan gelirmiş. Bu yüzden de Psykho fiili üflemek, solumak anlamına gelirmiş. Azra Erhat'ın İşte İnsan kitabının 33. sayfasına giderseniz bu bilgiyi siz de bulabilirsiniz değerli ponçiktolar. Bence etimoloji nereden bakarsanız bakın orgazmik bir alan.


Farklı konuda bir bilgi daha vereyim. Vajina kelimesi nereden geliyor dersiniz? 16. yy başında Meksika'yı işgal eden Hernan Cortes'in bir bitkiyi kılıç kınına benzetmesi sonucunda ona kılıç kını anlamına gelen "vagina" denilmiş ve o kelime öyle de kalmış. 


Son bir bilgi olarak Tanrı'nın gökyüzünü yıldızlarla süslemesi "kozmos" ise, aslen "süslemek" kökünden gelen bir kelime ve "kozmetik"le akraba. İnsanlar yüzlerine kozmetik yaparken Tanrı'nın da evreni için belirlediği bir kozmetik anlayışı var sonuçta... 


Elimde daha bu şekil onlarca bilgi var ama eğer siz de bu tür bilgiler edinmek isterseniz Sevan Nişanyan, Azra Erhat, Yuval Noah Harari gibi değerli insanların yazdığı kitapların satır aralarından bu bilgileri çekip çıkartabilirsiniz. Bir de Twitter'da Bertan Rona diye bu etimoloji bilgilerini paylaşan çok tatlı bir ağabey var, onu da takip edebilirsiniz. Hatta Twitter'da benim de bu bilgileri öğrendikçe paylaştığım, uzun zamandır devam ettiğim bir flood'ım var, orada bu bilgilerin çok daha fazlasına ulaşabilirsiniz.


https://twitter.com/oguzakturk/status/1223596723861442560


Yazar: Oğuz AKTÜRK