Bilinçaltımızın bize oynadığı oyunlardan biri olan kriptomnezi; önceden bildiğimiz bir düşünceyi, herhangi bir yaratıcı imgeyi kendine ait orijinal bir fikir zannederek tekrarlamak anlamına geliyor.

Unutulmuş ve daha sonra yeni bir şey olduğuna inanılan, özne tarafından tanınmadan geri dönen bir hatıradır. Genel olarak, bellek bir fikir veya sezgi biçiminde geri döner ancak eylem biçimindeki yeniden ortaya çıkma ihtimali de vardır.

Merriam-Webster sözlüğü kriptomneziyi “tanınmayan ancak orijinal kreasyonlar olarak görünen bellek görüntülerinin bilincindeki görünüm” olarak tanımlamaktadır.


Kriptomneziye atfedilen birçok intihal vakası olmuştur. En ünlüsü Helen Keller. Keller on bir yaşındayken okul dergisinde yayınlanan ve yerel gazeteler tarafından toplanan Frost King adlı bir hikâye yazdı. Bununla birlikte hikâye, daha fazla dikkat çektikçe diğerleri, Margret Canby tarafından yazılan başka bir hikâye olan The Frost Fairies’in yeniden anlatıldığını fark etmeye başladı. Keller, kitabı okuduğunu ve hatırlamadığını söyledi. Bununla birlikte, bir arkadaşının evinde, orada kaldığında Keller’e okumayı kabul ettiğini onaylayan bir kopyası bulundu. Kriptomnezinin sıkça bahsettiği bir başka örnek, eski Beatle George Harrison ve Chiffons tarafından gerçekleştirilen “He So Fine” adlı şarkıya esrarengiz bir benzerlik taşıyan “My Sweet Lord” adlı şarkısını içerir.


Bir kişi intihallerle konuştuğunda gizemi çözmek için çok az şey yapar. Eğer kriptomnezi intihal vakalarının küçük bir yüzdesini bile oluşturabilirse bu intihal nedenlerini anlamada oldukça önemli bir atılım olabilir. Bu aynı zamanda sınıftaki sorunu azaltmak için not alma ve ezberlemenin iyileştirilmesine yönelik yeni baskılara yol açabilir. Ayrıca, öğrencilerin ve yazarların, intihal tespit hizmetleriyle kendi çalışmalarını kontrol etmelerine, şüpheli pasajlar bulmalarını ve işe başlamadan önce onlarla başa çıkmalarını sağlama fikrinin bir başka etkisi olacaktır.

Davaların sayısı çok az olsa bile, özellikle de tesadüfi intihal miktarındaki herhangi bir azalma ileriye yönelik büyük bir adımdır.

Gerçek kriptomnezi muhtemelen çok az sayıda intihal vakasında rol oynar. Bununla birlikte, araştırmalar, özellikle bağlamın olmaması gibi belirli koşullar altında, sayının daha önce düşündüğümüzden daha yüksek olabileceğini göstermektedir.


Birçoğunun bu konuyu ciddi bir şekilde tartışma konusundaki isteksizliği, kriptomneziyi azaltarak intihal ve intihali azaltma potansiyelini nasıl etkilediğini anlamada bir engel oldu.

Kriptomnezi, intihal topluluğunun hazır olup olmadığını ele almak zorunda kalacağı bir konudur. Bir intihal vakasının kriptomnezinin sonucu olup olmadığını test etmenin kesin bir yolu yoktur.



Kaynakça:

https://www.plagiarismtoday.com/




Yazar: Fatih Aydın