Manipüle Ediliyor Muyuz?
(3 yorum)Bir süredir manipülasyonla ilgili şeyler okuyup izliyorum ve bu yazılanlar ya da çekilenlerle insanlarda bir bilinç, farkındalık olduğunu düşünüyorum ama ne kadarını fark ediyoruz? Bir şey alırken ya da düşünürken hiç birilerinin manipülasyonu neticesinde bazı adımlar attığınızı hissettiniz mi? Bazen hiç gerek duymamama rağmen bir ürün almak istediğimde ya da daha önce hiç tanımadığım bir insana bir anda yoğun bir öfke ya da hayranlık duyduğumu hissettiğimde bir an durup kendimi sorguluyorum ve çoğu zaman altının bomboş olduğunu fark ediyorum. Gerçekten ne kadarını fark ediyoruz ya da nedir bu manipülasyonun sınırları? Eğer bir sınırı varsa tabii.
Çok bilgili olmamakla beraber bu konuda öğrendiklerimi paylaşmak isterim. 7'den 70'e hepimiz manipüle ediliyoruz. Orta düzeyde bir mağazaya girdiğinizde önünüze çıkan kısımlarda genelde indirim kartları görürsünüz. Ancak yine bu mağazaların içinde fiyatların görünmediği, yanında köşesinde ünlü insanların fotoğraflarının olduğu bir kısım da vardır. İnsanlar direkt bunu düşünmese de bilinçaltı bu ürünlerin daha kaliteli olduğunu düşünür. Farkında olmadan "Evet belki biz de X marka giyiniyoruz ama daha kalitelisi." der. Oysa aynı markanın ve aynı mağazanın içindeki ürünlerin kalitesi hemen hemen aynıdır. İzlediğimiz filmler, diziler de tamamen sanata hizmet etmiyor olabilir. Hangi film olduğunu hatırlayamadım ama koşmak üzerine bir film aslında ünlü bir ayakkabı markasının sponsorluğu ile çekilmişti. Bunlar markaların bizi düşürdüğü tuzaklardan sadece birkaçı. İnsanların birbirine uyguladığı manipülasyonlar da var elbette. Örneğin toplum tarafından kabul görmüş birini tanırmış gibi yapmak buna örnektir. Karşındakinden daha çok bildiğini hissettirmek de manipülasyondur. Örneğin sen kimsenin tanımadığı bir isim uydurursun ve "Senin de bildiğin gibi X '..." demiştir bu konuyla ilgili." dersin ve onlar senin bu konuyu bildiğini düşünerek sana güvenirler. Şimdilik aklıma gelenler bunlardı. :)
Bu konu hakkında pek okumuşluğum yok ama yine de yazmak istedim. Bence bu manipülasyon konularını abartıyoruz. Evet elbette markalar çeşitli stratejiler kullanıyorlar, bilinçaltına hitap ediyorlar ve evet bir ölçüde manipüle edebiliyorlar. Fakat mesela sizin de bahsettiğiniz gibi 'benim buna ihtiyacım var mı' sorusunu sorarak kırılabilecek şeyler bunlar. Manipülasyon konusuna gereğinden fazla eğilindiğinde yaptığınız her şeyi 'ama beni manipüle ettiler ondan aldım/yaptım' diyip aklayabiliyorsunuz ve hep mağdur olabiliyorsunuz. Bir de şu yönü var ki sürekli manipule edildiğini düşünmek insanı kendi iradesinden şüphe ettirmeye başlar ve paranoyaklaştırabilir. Manipüle ediyor evet ama bunlar aşılmaz geçitler değil, yüzde yüz işe yarayacak değil, sende çalışmayabilir denedikleri, sen akıllıca sorular sormayı öğrenebilirsin, ya da ürün çekici gelmesine rağmen bir dostun uyanabilir seni. Tam bir cevap olmadı ama bu şekilde düşünüyorum.
"Medyanın gücü değil, güçlerin medyası" demiş İsmet Özel. Sosyal medyanın ve kitle iletişim araçlarının bu kadar yaygın olduğu günümüzde manipüle edilmememiz imkansız maalesef. Üstelik algı yönetimiyle duygu, düşünce ve davranışlar istenilen şekilde yönlendirilerek büyük kitleleri bile harekete geçirmek mümkün. Üniversitede medya ve psikoloji dersim sayesinde yansız bir medyanın olamayacağını, fark etmesek de sahiplendiğimiz düşüncelerimizi manipülasyon yoluyla kazandığımızı üzülerek ve şaşırarak öğrenmiştim çünkü düşüncelerimiz her ne kadar bizim irademizde olsa da sadece bize sunulanları ve bunların servis edilme şekillerini değerlendirerek o düşüncelere sahip olabiliyoruz. Medyanın kitlelerin psikolojisi üzerine etkisini merak edenler google akademikten medya ve algı yönetimi başlığıyla bilgilendirici makalelere ulaşabilirler.